Talaba huquqi va vazifasi

Ruda yo’qotilishi va sifatsizlanishi.

Rudani yer qa'ridan sifatli va to’laroq qazib olish darajasi uning yo’qotilishi va sifatsizlanishi bilan baholanadi. Turli sabablarga ko’ra qayta qazib olinmaydigan yer qa'rida qolib ketadigan balans zaxiraning qismi ruda yo’qotilishi deyiladi. Odatda qazib olingan rudaning sifati massivdagidan ma'lum miqdorda past bo’ladi, ya'ni qazib olingan ruda massasidagi foydali komponent miqdori massivdagidan kam bo’ladi. Ruda yo’qotilishi birlik ulushlari yoki foizlarda o’lchanadi, shu sababli yo’qotilish miqdoriy ko’rsatkich hisoblanadi.

Ruda yo’qotilishi umumrudnik, massiv va ajratib olingan ruda bo’yicha ekspluatasion yo’qotilishlarga bo’linadi. Kapital kon lahimlari atrofida, ularni saqlash maqsadida va yer yuzidagi turli ob'ektlarni shikastlanishidan muxofaza qilish uchun ular ostida qoldirilgan seliklardagi ruda zaxiralari umumrudnik ruda yo’qotilishini tashkil qiladi. Massivdagi ekspluatasion ruda yo’qotilishi qazish bloklari ichida, kon-tayyorlov lahimlari (shtreklar, ko’tarmalar va h.k.)ni saqlash uchun ular atrofida qoldirilgan seliklar, shuningdek, ruda tanasi bilan uni o’rab olgan jinslar kantaktida qolib ketadigan ruda zaxiralaridan iborat bo’ladi.Ajratib olingan ruda massasidagi ekspluatasion ruda yo’qotilishi qazish blokidagi rudani turli sabablarga ko’ra to’la tushirib olinmasligi tufayli sodir bo’ladi.

Ruda yo’qotilish koeffiisenti quyidagi nisbat orqali aniqlanadi: