Talaba huquqi va vazifasi

Gidravlik jarayonlar
Gidravlik jarayon quyidagilardan iborat: gidroajratish, gidroko’tarish, gidroparchalash, gidrotransport. Gidroajratish tabaqani yuqori bosimli ishchi suyuqlik bilan yorish orqali massivni o’tkazuvchanligini oshiradi. Gidroko’tarish qizitilgan ishchi agent energiyasi, burg’ulash skvajinasiga kiritilgan siqilgan havo energiyasi, botirma nasos va gidroelevatorlar yordamida amalga oshiriladi.Gidroparchalash egiluvchan va teleskopik nihoyaga ega maxsus burg’ulash skvajinasiga o’rnatilgan gidromonitor yordamida ishchi suyuqlikni yuqori bosim ostida yo’naltirish orqali amalga oshiriladi.
Gidrotransport - holati o’zgargan jinslarni aniq nisbatdagi qattiq va suyuq aralashma, pulpa ko’rinishida tashish. Gidromonitorli yo’naltirish kon massasini holatini o’zgartirish, sidirish, ko’tarish uchun ishchi organ hisoblanadi. Ma'danlarni burg’ulash skvajinalarida ko’utarish gidroelevator, erlift yoki ularning kombinasiyasi orqali amalga oshirilishi mumkin.

Ma'ruza №15

QURILISHGA ISHLATILADIGAN TOG’ JINSI KONLARINI QAZIB OLISH.
Reja:

1. 
   Noruda qurilish materiallari to’g’risida tushuncha.
   
2. 
   Qurilish materiallarini qazib olish usullari.
   
3. 
   Qurilish materiallarini qazib olishda qo’llaniladigan transport vositalari.
   

Darsning maqsadi - ochiq kon ishlarida qurilish materiallarini qazib olish to’g’risida tushunchaga ega bo’lish.
Noruda qurilish materiallari to’g’risida tushuncha.
Xalq xo’jaligida yoqilg’i yoki metall uchun xom ashyo hisoblanmaydigan foydali qazilmalarga noruda foydali qazilma konlari deyiladi. Noruda foydali qazilma maxsuloti hisoblangan va qurilish ishlarida (sanoat, turar joy, yo’l va boshqalar) qo’llaniladigan har xil materiallar (shag’al, graviy, but, arralangan tosh, sement va boshqalar) noruda qurilish materiallari deb yuritiladi. Noruda qurilish materiallari ishlab chiqaruvchi kar’yerlarning nomlari qazib chiqariladigan kon jinsi (granit kar’yeri, karbonat kar’yeri, marmar koni va boshqalar) yoki qazilma maxsuloti (shag’al tosh, dekorativ tosh kar’yerlari) nomlariga mos ravishda qabul qilingan. Noruda qurilish materiallari har xil genetik tipdagi kon jinslari - magmatik (granit, sienit, gabbro, andezit, tuf va boshqalar), cho’kindi (ohaktosh, dolomit, graviy, qum va boshqalar) ko’rinishida uchraydi. Ular tabiatda keng tarqalgan bo’lib, yer yuzasiga yaqin joylashgan va asosan ochiq usulda qaziladi (24.1-rasm).

1-rasm. Granit koni.
Noruda qurilish materiallari yer qa'ridan qazib olinadigan va qayta ishlab chiqishdan keyin turli material ko’rinishida yoki tabiiy holda qurilish ishlarida qo’llaniladigan foydali qazilmalardan iborat.
Bloklar va qoplama plitalarni ishlab chiqarish uchun qattiq tog’ jinslari: granit, diorit, gabbro, kvarsit, labrodorit, bazalt, diabaz, andezid; o’rtacha qattiqlikdagi tog’ jinslari: marmar, marmarlashgan ohaktosh, peschanik; yumshoq tog’ jinslari: ohaktosh, dolomit, travertin, tuf va gipslar qazib olinadi.