Талаб ва таклифнинг назарий асослари



Download 0,5 Mb.
bet1/4
Sana13.07.2022
Hajmi0,5 Mb.
#788275
  1   2   3   4
Bog'liq
3 (1)


ТАЛАБ ВА ТАКЛИФНИНГ НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ
Режа:

  1. Талаб ва таклифнинг бозордаги ахамияти.

  2. Талаб ва таклифнинг узгариши.

  3. Талаб ва таклиф функциялари.

  4. Талаб ва таклиф конунлари.



1.Таклиф ва талабни иктисодий нуктаи назардан тахлил килиш, жуда куп ва кенг мгаммоларни хал килишда универсал восита булиб хизмат килади. Бундай мгаммоларга куйидагилар кириши мумкин: жахондаги иктисодий шароитлар узгаришининг махсулот ишлаб чикаришга ва унинг самарадорлигига таъсири; нархларни назорат килиш буйича давлат томонидан куриладиган чора-тадбирларни бахолаш; иктисодий рагбатлантириш ва минимал иш хакини белгилаш; соликларнинг, субсидияларнинг, импортга куйиладиган пошлинанинг, ишлаб чикарувчилар ва истеъмолчилар фаолиятининг чегаралашларнинг умумий иктисодиётга таъсири ва хоказо.
Талаб ва таклиф оркали бозор механизмини урганиш, уларнинг графикларини тахлил килишдан бошланди. Маълумки, давлатнинг аралашувисиз, талаб ва таклиф мувозанат холатга келади ва унга асосан товарнинг бозор нархи урнатилади хамда мувозанатни таъминлайдиган махсулотнинг умумий хажми урнатилади. Лекин, кандай килиб, нарх ва махсулот хажми талаб ва таклифнинг баъзи бир характеристикалари билан богланган? Кандай килиб улар вакт буйича узгаради ва кандай килиб уларга умумий иктисодий фаоллик, иш хаки харажатлари таъсир килади? Нима учун талаб ва таклиф бозорлар (ракобатлашган, монопол, олиуопол ва бошка) буйича фарк килади? Нима учун баъзи бир бозорларда товарлар танкис ва хоказо саволларга жавоб бериш учун талаб ва таклифнинг диаураммасини карашдан бошлаймиз (2-расм).
Ордината уки буйича бир бирлик махсулотнинг нархи курсатилган (сумда). Абцисса уки буйича берилган вакт оралигида талаб килинган ва таклиф килинган махсулот хажми курсатилган.
Таклиф чизиги (supply) канча микдорда ва канака ишлаб чикариш нархида товарнинг бозорда сотилиши мумкинлигини курсатади. Таклиф чизиги канча юкорига кутарилса, шунча нарх юкори булади ва шунга куп фирмалар махсулот ишлаб чикариб, сотиш имкониятига эга буладилар.

Юкори нарх, мавжуд фирмаларни ишлаб чикаришни кенгайтиришга даъват этади, бозорга янги фирмаларни уз махсулоти билан кириб келишини таъминлайди, улар ишлаб чикарган юкори харажатли рентабел булмаган махсулотлари юкори нархда рентабел булади. Бундай холда, фирмалар ишлаб чикаришнинг кенгайиши киска вакт оралигида интенсив булса, узок муддатда эса экстенсив амалга оширилади.


Талаб чизиги (Demand) истеъмолчиларнинг берилган нархларда канча микдорда махсулот сотиб олиш мумкинлигини билдиради. Талаб чизигининг пастга кетиши, истеъмолчиларнинг нарх канча паст булса, улар шунча куп махсулот сотиб олишини анлатади. Паст нархлар, харидорларга янада купрок микдорда товарлар сотиб олишига хамда илгари сотиб олаолмаётган истеъмолчиларга эса хозир у товарни сотиб олишга имкон яратади.
Бу икки эгри чизик талаб ва таклифнинг мувозанат нуктасида кесишади. Мувозанат бозор тизимининг шундай холатини билдирадики, бу холатда талаб ва таклиф бир-бирига тенг булади. Мувозанат нукта мувозанат нархни ва мувозанат махсулот микдорини билдиради. нарх мувозанат нарх булганда, таклиф килинадиган ва талаб килинадиган товар микдори бир-бирига тенг булади . Бу нуктада товар танкислиги хам, ортикча товар хам булмайди. Бозор шароитларини узгариши талаб ва таклиф мувозанатини бузилишига олиб келади, лекин бозорда, уз узидан автоматик равишда, мувозанатни тиклаш тенденцияси мавжуд.
Агар бошлангич нарх, масалан мувозанат нарх дан паст булганда, юкоридагига тескари холат юзага келади. булганда, товар танкислиги ривожлана бошлайди, нима учун деганда нархда истеъмолчилар канча микдорда товар хохласа, шунча микдорда сотиб олаолмайди. Талаб ва таклиф графигидан куриниб турибдики, нарх булганда талаб га тенг булса, таклиф га тенг, яъни , талаб кондирилмайди. Бундай холат нархнинг усишига олиб келади. Шундай килиб, истеъмолчилар мавжуд товарларни сотиб олиш учун бир-бири билан ракобатлаша бошлайди, ишлаб чикарувчилар бунга нархни ошириш билан ва ишлаб чикаришни кенгайтириш билан жавоб беради. Натижада нарх яна узининг мувозанат холатига га эришади.
Бу ерда биз хар бир нархга маълум микдорда махсулот тугри келади ва сотилади хамда у яуона деб фараз киламиз. Бу фараз, бозор эркин ракобатлашган булгандагина маънога эга булади, качонки бундай бозорда сотувчи ва харидор бозор нархига таъсир кила олмайди. Агар таклиф яуона ишлаб чикарувчи (монополист) томонидан белгиланса, нарх билан, таклиф килинадиган махсулот микдори уртасидаги мослик бир кийматли була олмайди. Нима учун деганда, монополист талабнинг узгаришига караб, нархни уз фойдасига мослаштириб узгартириши мумкин. Шу сабабли биз талаб ва таклиф чизигини чизганимизда, ошкора булмасада, бозор эркин ракобатлашган деб фараз киламиз.



Download 0,5 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish