Talab va taklif nazariyasi

Taklif

• Bizga ma’lumki, bozor iqtisodiyoti sharoitida ishlab chiqaruvchilar o’z mollarini yuqoriroq bahoda, ya’ni qimmatroq sotishga harakat qiladilar. Shuning uchun ham sotuvchilar o’z mollariga imkon chegarasidagi eng quyi bahoni belgilaydilar. Bundan past baho esa bu mollar ishlab chiqarishni samarasiz qilib qo’yadi. Umuman, taklif qilinayotgan mollarning bozor bahosi bilan ularning miqdori o’rtasida bevosita bog’liqlik mavjud bo’lib, bahoning o’sishi bilan taklif hajmi ortadi va bahoning pasayishi bilan taklif hajmi kamayadi. Baho bilan taklif o’rtasidagi bunday bog’liqlikni taklif qonuni deyiladi. Taklif qilinayotgan mollarning bozor bahosi bilan bu mollar miqdori o’rtasidagi munosabat taklif egri chizig’i deyiladi. Uni quyidagicha ifodalash mumkin.

Taklif hajmiga bahodan tashqari bir necha omillar ta’sir ko’rsatadi: resurslarga baholarning o’zgarishi (minyyeral o’g’itlarga baholarning pasayishi bunday taklifni oshiradi), texnologiyalarning o’zgarishi (makkajo’xori zararkunandasiga qarshi kuchli vositaning ishlab chiqarilishi makkajo’xori taklifini oshiradi), soliqlarda va dotatsiyalardagi o’zgarishlar (sigaretalarga bo’lgan aksiz solig’ining oshishi uning taklifini qisqartiradi), boshqa tovarlar baholarining o’zgarishi (qo’y va cho’chqa go’shti baholarining pasayishi mol go’shti taklifini oshiradi) va boshqalar.

• Taklif hajmiga bahodan tashqari bir necha omillar ta’sir ko’rsatadi: resurslarga baholarning o’zgarishi (minyyeral o’g’itlarga baholarning pasayishi bunday taklifni oshiradi), texnologiyalarning o’zgarishi (makkajo’xori zararkunandasiga qarshi kuchli vositaning ishlab chiqarilishi makkajo’xori taklifini oshiradi), soliqlarda va dotatsiyalardagi o’zgarishlar (sigaretalarga bo’lgan aksiz solig’ining oshishi uning taklifini qisqartiradi), boshqa tovarlar baholarining o’zgarishi (qo’y va cho’chqa go’shti baholarining pasayishi mol go’shti taklifini oshiradi) va boshqalar.

Taklif hajmi darajasining baho oshishiga javoban o’zgarishi taklifning egiluvchanligi bilan xaraktyyerlanadi. Bunday o’zgarishlarning o’lchovi bo’lib taklifning egiluvchanlik koeffitsenti xizmat qiladi.

• Taklif hajmi darajasining baho oshishiga javoban o’zgarishi taklifning egiluvchanligi bilan xaraktyyerlanadi. Bunday o’zgarishlarning o’lchovi bo’lib taklifning egiluvchanlik koeffitsenti xizmat qiladi.
• Agarda biz ko’rib chiqqan qonunlarni taqqoslasak; talab va taklif bahoning ko’tarilishi va pasayishiga ta’sir etuvchi ikki qarama-qarshi kuch ekanligiga amin bo’lamiz. O’z navbatida baho ham bozor omillarini ziddiyatli o’zgarishlarga olib kelishi mumkin.