Талаб ва таклиф назариялари. Бозор мувозанати. 1-§. Талаб ва унинг ўзгарувчанлиги. Талаб эластиклиги

1. Ишлаб чиќаришда ишлатиладиган товарлар ва хизматлар нархининг ўзгариши. Агарда муайян товарни ишлаб чиќариш учун сарф ќилинаётган харажатларни камайтиришга эришилса, бундай товарлар бозорга кўплаб чиќарилади.
Уларга Џам ўз навбатида, ќатор омиллар таъсир этади:
а) ресурслар нархи. Ресурслар нархининг пасайиши харажатларни камайтириб, товар ишлаб чиќаришни кўпайтиришга олиб келади. Таклиф кўпаяди. Натижада уруƒликнинг ва ўƒитнинг, ёнилƒининг нархи пасайса (об-Џаво ќулай бўлиб) картошкага бўлган таклифнинг ортишини кутиш мумкин. Темир рудаси, коксланадиган кў-мирнинг нархи пасайиши пўлат ишлаб чиќаришни кўпайтириши мумкин. Бу ўз навбатида таклифни кўпайтиради. Аксинча, ресурсларнинг нархи ортса, пўлат ишлаб чиќаришни ќисќартириб, таклифни камайишига олиб келади;
б) ишлаб чиќариш технологияси. Аввалгисига нисбатан такомиллашган технология меЏнат унумини оширади. Товарлар ва хизматлар сифатини яхшилайди Џамда ресурсларни тежаш имконини беради. Буларнинг Џаммаси сарф-харажатни камайтириб, маЏсулотни кўпайтиришга олиб келади. Бу товар таклифини кўпайтиради;
в) солиќлар ва субсидиялар. Даромадга, мол-мулкка, ресурсларга, харажатларга ќўшиладиган солиќларнинг ортиши харажатларни кўпайтиради. Таклифнинг ќисќаришига олиб келади. Аксинча, бирор товар ишлаб чиќаришга субсидия имтиёзлари берилса у харажатларнинг бир ќисмини ќоплаб, тадбиркор учун уларни умумий миќдорини пасайтиради ва товар таклифини кўпайтиради.
2. Бошќа товарлар нархи. Бошќа товарлар нархининг ўзгариши Џам таклифни ўзгаришига олиб келади. Буƒдой нархининг пасайиши фермерни кўпроќ жўхори етиштиришга ундаши ёки аксинча, буƒдой нархининг ошиши жўхорига бўлган таклифнинг ќисќаришига олиб келиши мумкин.
3. Нарх ошиш эЏтимоли. Келажакда маЏсулот нархининг ўзгариш эЏтимоли Џам маЏсулот ишлаб чиќаришга таъсир этиши мумкин. Фермерлар жорий йил Џосилини бозорга чиќаришни нарх ошиш эЏтимолини кутиб тўхтатиб туриши мумкин. Бу жорий таклифнинг ќисќаришини келтириб чиќаради. Айниќса, ќайта ишлов берадиган саноатнинг кўп тармоќларида нарх ошиши эЏтимоли фирмаларни ишлаб чиќариш ќувватини оширишга ундайди ва бу таклиф кўпайишига сабаб бўлади.