Талаб эластиклиги, унинг турлари ва таъсир этувчи омиллар

Таклиф эластиклиги, унинг турлари ва таъсир этувчи омиллар

Таъсир этувчи омиллар ўзгаришига нисбатан таклифнинг муносабати таклиф эластиклигини тавсифлайди.
Товар таклифининг баҳоли эластиклиги мазкур товар нархининг ўзгаришига нисбатан таклиф муносабатини билдиради.
Таклиф эластиклигининг миқдорий ўзгаришини таклифнинг баҳоли эластиклик коэффициенти тавсифлайди (Es). Бу кўрсаткич таклиф миқдори ўзгаришининг (dS) ушбу товар баҳоси ўзгаришига (dP) нисбати орқали аниқланади (ҳар иккаласи ҳам фоизларда):

Таклифнинг баҳоли эластиклик коэффициенти 0 ва 1 оралиғида бўлса ноэластик таклиф дейилади, агар 1 дан катта бўлса эластик таклиф бўлади, таклиф ва баҳо ўзгариши бир хил бўлса бирга тенг эластиклик ҳақида сўз юритиш мумкин.
Санаб ўтилган таклиф эластикликларини график кўринишда тасвирлаш мумкин (расмлар).
Уччала график нарх ўзгаришининг бир хил даражасида таклифнинг турли кўринишдаги муносабатини кўрсатиб турибди. Биринчи чизмада бу муносабат анча суст, учинчи чизмада анча сезиларли, иккинчи чизмада таклиф ўзгариши баҳо ўзгаришига мос келади.
Таклифнинг баҳоли эластиклиги қуйидаги омилларга боғлиқ:
1.Маълум бир товар ишлаб чиқаришга зарур бўлган ортиқча ресурсларнинг мавжудлиги юқори таклиф эластиклигига сабаб бўлади. Агарда қўшимча ресурс кам бўлса, ёки умуман бўлмаса, унда таклиф эластиклиги паст даражада ёки умуман бўлмайди.

2.Агар бир хил ишлаб чиқариш омиллари қўлланилиб яратиладиган икки хил товарлардан бирининг нархи ошиб кетса унда ишлаб чиқариш омиллари нархи ошган товар учун кўпроқ ишлатилади.

3.Таклиф эластиклиги ишлаб чиқариш харажатларига боғлиқ бўлади. Одатда, юқори харажатлар суст таклиф эластиклигига сабаб бўлса, паст харажатлар юқори таклиф эластиклигига олиб келади.
4.Ишлаб чиқариш кўламини ошириш имконияти бўлмаган тақдирда таклиф эластиклиги товар заҳиралари миқдорига боғлиқ бўлади. Яъни, товарни йиғиш ва сақлаш имконияти таклиф эластиклиги учун муҳим аҳамиятга эгадир.
5.Таклиф эластиклигига транспорт тизими таъсир этади, яъни бу тизим товарларни нарх паст жойдан нарх баланд жойларга ташлаш имконини беради.
6.Талаб эластиклигига вақт омили ҳам таъсир этади. Деярли барча товарларга таклиф қисқа давр ичида ноэластик ҳисобланади. Ишлаб чиқарувчи ва сотувчилар нарх ўзгаришига худди харидорлар каби тез мослаша олишмайди. Масалан, тез айнувчи товар бозорга олиб келинсаю, унинг баҳоси кўз олдимизда шиддат билан туша бошласа, уни сотмай бозордан олиб чиқиб кетишнинг иложи йўқ, албатта. Чунки товардан маҳрум бўлгандан кўра зарарни камайтириш учун уни паст нархда сотган маъқул.
Таклифнинг баҳога боғлиқ бўлмаган омиллар таъсирига муносабати баҳога боғлиқ бўлмаган эластикликни тавсифлайди. Масалан, талабнинг иш ҳақи даражаси, хом-ашё баҳоси, солиқ ставкалари, қарз фоизлари ва ҳ.к.ларнинг ўзгаришига муносабати.