Talab deb nimaga aytiladi?

O`zbеkistоnda qanday sоliq stavkalari turlari amal qiladi?
1. Korporativ daromad solig'i: Bu korporatsiyalar oladigan foydadan olinadigan soliq bo'lib, hozirda O'zbekistonda 15% tekis stavkada belgilangan.
2. Qo'shilgan qiymat solig'i (QQS): Bu ishlab chiqarish va tarqatishning har bir bosqichida tovarlar va xizmatlarga qo'shilgan qiymatga solinadigan soliq. O‘zbekistonda QQSning standart stavkasi 20% ni tashkil qiladi.
3. Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig'i: Bu jismoniy shaxslar, shu jumladan xodimlar va yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan olinadigan daromad solig'i. Soliq stavkasi progressiv, stavkalari 0% dan 22% gacha.
4. Aktsiz solig'i: Bu tamaki, alkogol va yoqilg'i kabi muayyan tovarlarga solinadigan soliq. Soliq stavkasi mahsulot turiga qarab farqlanadi.
5. Mulk solig'i: Bu ko'chmas mulk va boshqa moddiy aktivlar qiymatiga solinadigan soliq. Narx mulkning joylashuvi va qiymatiga qarab farq qiladi.
A.Smit tоmоnidan kеltirilgan sоliq tamоyillari
Ko'pincha zamonaviy iqtisodning otasi hisoblangan Adam Smit 1776 yilda nashr etilgan "Xalqlar boyligi" kitobida soliqqa tortish haqida keng yozgan. U soliqqa tortishning bir qancha tamoyillarini taklif qilgan, jumladan:

1. To'g'rilik yoki adolat: Smitga ko'ra, soliqlar insonning to'lov qobiliyatiga mutanosib ravishda olinishi kerak. Bu shuni anglatadiki, ko‘proq maosh oladiganlar kamroq maosh oladiganlarga qaraganda ko‘proq soliq to‘lashlari kerak.

2. Aniqlik: Soliqlar aniq, aniq va bashorat qilinadigan tarzda undirilishi kerak. Soliq toʻlovchilar soliq qonunchiligini va ularga qanday tatbiq etilishini oson tushuna olishlari kerak.
3. Qulaylik: Soliqlar soliq to‘lovchilar uchun qulay bo‘lgan tarzda olinishi kerak. Bu shuni anglatadiki, soliq undirish oson va samarali bo‘lishi hamda soliq to‘lovchilarga ortiqcha yuk yoki xarajatlar yuklamasligi kerak.
4. Samaralilik: soliqlar ma'muriyat va rioya qilish xarajatlarini minimallashtiradigan tarzda ishlab chiqilishi kerak. Bu shuni anglatadiki, soliq qonunlari sodda, tushunarli va bajarilishi oson bo‘lishi kerak.
5. Iqtisodiyot: Soliqlar soliq to'lovchilarga iqtisodiy ta'sirni minimallashtiradigan tarzda undirilishi kerak. Bu shuni anglatadiki, soliq stavkalari iqtisodga ortiqcha yuk yuklamasdan yoki iqtisodiy o‘sishni to‘xtatmasdan, hukumatga yetarli daromad keltiradigan darajada belgilanishi kerak.