Тактиканинг фан сифатида вазифалари

CHizg‘ich bilan burchak o‘lchash. Durbin mavjud bo‘lmagan sharoitlarda burchaklarni millimetrli shkalasi mavjud bo‘lgan chizg‘ich yordamida o‘lchash mumkin. CHunki chizg‘ich ko‘z sathi balandligida o‘zidan 50 sm uzoqlikda ushlansa, har bir millimetr bo‘linishi burchakda hisoblaganda 0-02 ga teng bo‘ladi. Bu bilan mingli bo‘linishning mazmuniga ham tushunib olish mumkin: ya’ni bu misolimizdagi 50 sm uzunlikdagi masofaning 1/1000 qismi 0.5 mm.ga teng bo‘ladi. SHuning uchun bir millimetr kattalikka to‘g‘ri keladigan burchak radianning 2/1000 qismiga, ya’ni 0-02 ga teng bo‘ladi.

Burchakni aniqlash maqsadida esa joydagi jismlar orasidagi millimetrlar sonini sanab chiqib, hisobni 0-02 ga ko‘paytirish lozim.

Burchaklarni bu usulda o‘lchashning aniqligi ikki asosiy omilga: tajriba va chizg‘ichni ko‘zdan aniq 50 sm uzoqlikda ushlashga bog‘liqdir. Bunga tez o‘rganish uchun 50 sm uzunlikdagi biror-bir buyum bilan mashq qilish mumkin.

CHizg‘ich yordamida 30° gacha kattalikda bo‘lgan burchaklarni o‘lchash ham qulay. Bu ishda chizg‘ich ko‘zdan 60 sm uzoqlikda tutiladi. SHunda chizg‘ichdagi 1 sm.li oraliq joydagi 1° ga teng bo‘ladi.

Ofitser chizg‘ichi yordamida yonbag‘i qiyaligini aniqlash mumkin. Buning uchun ipga uncha og‘ir bo‘lmagan yuk osiladi. So‘ngra chizg‘ich shunday ushlanadiki, unda transportirning 180° li sanog‘i ipning osilish chizig‘i bilan bir xil yo‘nalishda, chizg‘ichning yon tomoni (qirrasi) esa yonbag‘irga qaratilgan bo‘ladi. Transportirning 90° deb yozilgan chizig‘i va tepaning uchi orasidagi burchak yonbag‘ir qiyaligiga teng bo‘ladi.

Xuddi shu yo‘l bilan joylashuv o‘rnining geografik kengligini topsa ham bo‘ladi. Unda ofitser chizg‘ichining transportiri Qutb yulduziga yo‘naltiriladi. Transportirning 90° deb yozilgan chizig‘i va Qutb yulduzi orasidagi burchak geografik kenglikka teng bo‘ladi. Bu o‘lchash usulining aniqligi 3° atrofidadir.