Тактиканинг фан сифатида вазифалари

Masofalarni chiziqli masshtab bilan aniqlash.
Bunday hollarda yordamchi vosita sifatida kartaning kilometr to‘ridan foydalanish mumkin. Bunda sirkulning bir uchi kilometr chiziqlari kesishgan joyga, ikkinchi uchi kilometr chizig‘ining ustiga olib kelinib, butun kilometrlar hisoblanadi. Sirkulning kilometr to‘ridan ortib qolgan qismi esa xuddi yuqoridagi tartibda chiziqli masshtab bilan o‘lchanadi.

Sonli masshtabning amaliyotda bevosita qo‘llanilishi joy elementi gorizontal proeksiyasining haqiqiy uzunligidan karta masshtabidagi unga mos chiziqqa va aksincha o‘tish uchun zarur bo‘lgan hisoblashlar bilan chambarchas bog‘langan.

Sonli masshtab bilan kartada masofalarni o‘lchash uchun chizg‘ichlar va kurvimetr ishlatiladi. Olingan santimetrlar masshtab kasrining maxrajiga ko‘paytiriladi.

Misol uchun, kartadagi ikki nuqta orasidagi masofa 15.5 sm.ga teng bo‘ldi. Kartaning masshtabi 1:50 000. Kartadagi 15.5 santimetr joydagi 775 000 sm.ga to‘g‘ri keladi. 1 kilometrda 100 000 santimetr mavjud. Demak, chiziqning joydagi uzunligi 7.75 km.ga teng ekan.

Joyda o‘lchangan chiziqlarni kartaga tushirish uchun bu ishning teskarisi bajariladi.

YOzuvli masshtab masshtab mazmunini ifodalovchi yordamchi usul bo‘lgani uchun undan asosan chiziqlarning uzunligini o‘lchash amaliyotida qo‘shimcha tarzda foydalaniladi. Masshtabning bu turi sonli masshtabni to‘ldiruvchi tushuncha hisoblanadi va o‘lchash ishlari xuddi undagidek bajariladi.

Elektron raqamli topografik kartalarda masofa o‘lchashda faqat masshtabning kattaligidan, ya’ni sonli masshtabdan foydalaniladi. Bu kartalardagi o‘lchash ishlari dasturning o‘ziga xos shakl chizuvchi amallari bilan bajariladi.

a)	b)