Takrorlash uchun savol va topshiriqlar

talab egri chizig’i degan tushuncha haqida ham tushunchaga ega bo’lishhimiz imkoni paydo bo’ladi. Ya’ni, Narx va talab hajmining o‘zgarishi o‘rtasidagi teskari bog‘liqlikni ko‘rsatuvchi chiziq talab egri chizig‘i deyiladi. Talab egri chizig’ini nima sababdan pastga tomon yo’nalgan ini aytadigan bo’lsam, bilamizki talab egri chizig’i talab va narx o’rtasidagi teskari bog’lanishni ifodalaydi va bunda vertikal chiziq narxni ifodalasa, gorizantal chiziq bo’lsa, talab qilingan mahsulotning miqdorini bildiradi. Aynan shu sababli ham talab egri chizig’i qancha narx yuqoriga intilsa, unga bo’lgan talab ham shuncha pastlab boraveradi.Shu sababli ham talab egri chizig’i pastga tomon yo’nalgan bo’ladi.Bilamizki, bozor talabi egri chizig'i barcha iste'molchilarning istalgan narxdagi talab hajmini ko'rsatadi va barcha bozor sub'ektlarining talab egri chiziqlarining yig'indisidir. Uni individual talab egri chiziqlariga asoslangan holda ham (gorizontal ravishda) chizish mumkin bu mahsulot uning miqdorini (Q D1 + Q D2 + Q D3) qo'shib, har bir xaridor mahsulot birligiga har qanday narx bo'yicha talabni qo'yadi. Bu anglatadiki, bozor talabi egri chizig’i indivudiyal talab egri chizig’iga asoslangan holda olish mumkinligi bildiradi. Bozorda talabning hajmi har bir xaridorning har bir narxdagi talab hajm ining yig‘indisini tashkil etadi. Bozor talabining egri chizig'i gorizontal joylashgan yakka talabning yig‘indisi deb oiinadi. Qisqa qilib aytadigan bo’lsak, bozor talabi individual talablar yig‘indisiga teng bo’ladi. 2. “Don bozorida, talab taklifdan oshib ketadi va bazan taklifi talabdan oshib ketadi.” “Don narxi talab va taklifdagi o’zgarishga mos ravishda pasayadi va ko’tariladi.” Ikkala jumlalarning qay birida “talab” va “taklif” terminlari to’g’ri ishlatilgan? Javobingizni tushuntirib bering. Umuman olib qaraganda har ikkala jumlada ham talab va taklif tushunchalarni dan to’g’ri foydalanilgan deb hisoblash mumkin.Chunki, bilamizki, talab bu xaridor, isteʼmolchining bozorda muayyan tovarlarni, neʼmatlarni sotib olish istagi; bozorga chiqqan va pul imkoniyatlari bilan taʼminlangan ehtiyojlari. Ehtiyoj pul va narx vositasida talabga aylanadi. Rasman olganda talab isteʼmol kattaligi miqdoridir. Taklif esa, muayyan vaqtda va muayyan narxlar bilan bozorga chiqarilgan va chiqarilishi mumkin boʻlgan tovarlar va xizmatlar miqdori bilan ifoda etiladi; taklif ishlab chiqaruvchi (sotuvchi)larning oʻz tovarlarini sotishga (bozorga) taklif etish istagidir. Lekin, ikkinchi jumlada bu tushunchalar o’z asl mohiyatini to’laroq yoritib bera olgan. Ya’ni, don ning narxi, nafaqat don boshqa istalgan mahsulotning narxi talab va taklifning o’zgarishga mos ravishda moslashadi. Buni misolda tushuntirsam, tasavvur qiling siz dehqonsiz va yerga ekish uchun sifatli bug’doy izlab yuribsiz. Bozorga borib siz qidirayotgan bug’doy navini, topdingiz, lekin bu turdagi bug’doy navi don bozoridagi faqatgina bitta rastadagina mavjud. Bu anglatadiki bu turdagi bug’doy navi anchayin qimmatligini, chunki talab yuqori taklif esa nihoyatda kam. Shunda bu rastaga raqobatchi boshqa shu turdagi bug’doy navini sotadigan do’kon bo’lmaganligi, ularni narxni qimmatlashishiga olib keladi. Agar aksincha bo’lganida, ya’ni bug’doy navi barcha rastalarda bo’lganida, uning narxi anchayin past bo’ladi, chunki, taklif ko’p va tanlov imkoniyati keng. Shu sababli ham hech ikkilanmasdan aytishimiz mumkinki, talab va taklifning o’zgarishi albatta narxning ko’tarilishi va pasayishiga ta’sir ko’rsatadi.