Tajriba ishi №5. Mavzu: Tizim ishlashiga ta’sir qiluvchi kiber hujumlarni aniqlash va tahdidlardan himoya qilish

Elektron shaklda axborot 
Agar ma'lumot elektron shaklda taqdim etilsa, majburiyatlarni rad etish hujumlari ancha 
muvaffaqiyatli amalga oshiriladi. Axir, elektron hujjat har kimni yaratishi va yuborishi mumkin. 
"From" ("from") elektron pochta manzili sohasida, uning haqiqiyligi elektron pochta xizmati 
tomonidan tasdiqlanmagan jo'natuvchining nomini o'zgartirish oson. 
Bu kompyuter tizimlari tomonidan uzatiladigan ma'lumotlar uchun ham amal qiladi. Tizim har 
qanday IP-manzilni belgilashi va boshqa tizim sifatida yashirishi mumkin. 
Eslatma: 
Biz soddalashtirilgan misol keltirdik. Agar tizim bir xil tarmoq segmentida bo'lsa, tizim 
boshqa tizimning IP-manzilini belgilashi mumkin. Internetda bunday o'zgarishlarni amalga 
oshirish juda qiyin, chunki u ulanishni o'rnatishga imkon bermaydi. 
Elektron muhitda har qanday hodisani amalga oshirish faktini inkor etish juda oson, 
chunki raqamli hujjatlar va kredit karta tushumlarida qo'lda yozilgan imzo yo'q. 
Agar hujjatda raqamli imzo bo'lmasa, uning ma'lum bir shaxsga tegishliligini isbotlash 
mumkin emas. Biroq, imzo mavjud bo'lsa ham, har doim o'g'irlangan yoki kalitni himoya 
qiluvchi parolni ochib berishi mumkin. Shunday qilib, muayyan shaxsni muayyan hodisa bilan 
bog'lash juda qiyin - buni inkor etish juda oson. 
Elektron muhitda kredit karta bilan operatsiyalarni bajarishdan voz kechish osonroq, 
chunki uning egasining imzosi bilan mos keladigan imzo yo'q. Ba'zi dalillar, agar mahsulot 
kredit karta egasining manziliga yuborilgan bo'lsa, qidirish mumkin. Va agar ular boshqa joyga 
yuborilgan bo'lsa? Kredit karta egasi mahsulotni sotib olgan shaxs ekanligini qanday isbotlash 
kerak? 
 
Komp’yuter viruslari. Antivirus dasturlari bilan ishlash. 
 
Virus nima? 
Virus(Virus) inglizcha “yuqumli boshlanish”, “yomon boshlanish – buzuvchi 
boshlanish”, “yuqumli kasal” degan mahnolarni anglatadi. 
Mashxur «doktor» lardan biri D.N.Lozinskiy virusni kotibaga ŏxshatadi. Tartibli kotibani faraz 
qilsak, u ishga keladi va stolidagi bir kunda qilishi kerak bŏlgan ishlarni - qoғozlar qatlamini 
kŏradi.
Agar bir dona virusning kŏpayishiga 30 sekund vaqt ketsa, bir soatdan keyin bu 
1000000000 dan ortib ketishi mumkin. Aniqrog’i komp’yuter xotirasidagi bŏsh joylarni band 
qilishi mumkin. 
Xuddi shunday voqea 1988 yili Amerikada sodir bŏlgan. Global tarmoq orqali uzatilayotgan 
mahlumot orqali virus bir komp’yuterdan boshqasiga ŏtib yurgan. Bu virus Morris virusi deb 
atalgan.