Tajriba ishi №5. Mavzu: Tizim ishlashiga ta’sir qiluvchi kiber hujumlarni aniqlash va tahdidlardan himoya qilish

Komp’yuter viruslari qanday hosil bŏladi? 
Biologik viruslardan farqli ŏlaroq, komp’yuter viruslarini inson tomonidan 
tuziladi. Viruslar komp’yuter foydalanuvchilariga katta zarar etkazadi. Ular komp’yuter ishini 
tŏxtatadi yoki qattiq diskdagi mahlumotlarni ŏchiradi. Virus sistemaga bir necha yŏllar bilan 
tushishi mumkin: disketalar, dastur tahminot yuklangan CD-ROM, tarmoq interfeysi yoki
modemli boғlanish, global Internet; tarmoғidagi elektron pochta. 
Disketa virusdan zararlanishi oson. Zararlangan komp’yuterga disketni solib 
ŏqitilganda diskning bosh sektoriga virus tushadi. 

---

Internet mahlumotlar almashinishiga katta imkoniyat yaratadi. Lekin, komp’yuter 
viruslari va zararli dasturlar tarqalishi uchun yaxshi muhit yaratadi. Albatta Internet
dan olingan barcha mahlumotlarda virus bor deb bŏlmaydi. Komp’yuterda ishlovchi kŏpchilik 
mutaxassislar va Operatorlar qabul qilinadigan mahlumotlarni viruslardan tekshirishni doimo 
bajaradi. Internet da ishlayotgan har bir kishi uchun yaxshi antivirus himoya zarur. «Kasperskiy 
laboratoriyasi» texnik tahminot xizmati statistikasiga kŏra, viruslardan zararlangan xolatlarning 
85% i elektron pochta orqali sodir bŏlgan. 1999 yilga nisbatan xozirgi kunda bu kŏrsatkich 70 % 
tashkil etadi. «Kasperskiy laboratoriyasi» elektron pochtalarga yaxshi antivirus himoyasi 
kerakligini takidlaydi. 
Virus tuzuvchilarga elektron pochta juda qulay. Amaliyot shuni kŏrsatadiki, ommabop 
dasturlar, Operatsion sistemalar, mahlumotlarni uzatish texnologiyalari uchun viruslar
kŏplab tuzilmoqda. Xozirda elektron pochta biznes va boshqa sohalarda muloqot uchun
asosiy vosita bŏlib qolmoqda. Shuning uchun virus tuzuvchilari elektron pochtaga 
diqqatini qaratmoqda. 
Virus paydo bŏlish belgilari. 
Zararlangan komp’yuterda eng muhimi virusni aniqlash. Buning uchun virusni asosiy 
belgilarini bilish kerak: 
1.Funktsional dasturlarni ishini tŏxtatish yoki notŏg’ri ishlashi; 
2.Komp’yuterni sekin ishlashi; 
3.OS ni yuklanmasligi; 
4.Fayl va kataloglarni yŏqolishi yoki ulardagi mahlumotlarni buzilishi; 
5.Fayllar modifikatsiyasining sana va vaqtining ŏzgarishi; 
6.Fayl hajmining ŏzgarishi; 
7.Diskdagi fayllar miqdorining keskin kŏpayishi; 
8.Bŏsh Operativ xotira hajmining keskin kamayishi; 
9.Kutilmagan mahlumotlar va tasvirlarning ekranga chiqishi; 
10.Kutilmagan tovushlarning paydo bŏlishi; 
11 .Komp’yuterning tez-tez o’chiblib qolishi. 
Yuqoridagi belgilar boshqa sabablarga kŏra ham bŏlishi mumkinligini eslatib ŏtamiz. 
Asoslangan algoritmlar bŏyicha dasturli viruslarni quyidagicha tasniflash mumkin.