Tajriba ishi №2 Mavzu: Tebranma harakat qonunlarini (halqa yordamida) o’rganish Ishning maqsadi

Tajriba ishi №2

Mavzu: Tebranma harakat qonunlarini (halqa yordamida)

o’rganish

Ishning maqsadi:

Halqa yordamida tortish kuchi tezlanishini aniqlash.

Kerakli asboblar:

• 
  Halqa;
  
• 
  Shtangensirkul;
  
• 
  Sekundomer;
  
• 
  Fizik mayatnik.
  

Nazariy qism

Agar har qanday jism og’irlik markazidan o’tmagan gorizontal o’qqa osib qo’yilsa, og’irlik markaziga qo’yilgan M moment ta’sirida tebranma harakat qiladi.

M=mgl·sin

Yuqorida ko’rsatilganidek mahkamlangan «M» moment ta’sirida tebrana oladigan qattiq jism fizik mayatnik deyiladi:

T=2 (1)

bu yerda K - inersiya momenti, l– og’irlik markazi bilan jism osilgan o’q orasidagi masofa, m - mayatnik massasi g – og’irlik kuchi tezlanishi (1) ifodadan g ni topaylik

( 2)


Tebranayotgan jism halqalardan iborat bo’lsa, R₁ –ichki radius, R₂- tashqi radius. Yassi halqaning og’irlik markaziga nisbatan inersiya momenti

K_C= (3)

bo’ladi.

Shteyner teoremasiga muvofiq ixtiyoriy tebranish o’qiga nisbatan olingan inersiya momenti «K» bilan jism massasi og’irlik markazidan tebranish o’qiga bo’lgan masofa kvadratining yig’indisiga teng:

К=К_С+mR_i²:

«K» ning qiymatini (2) ga qo’yib

(4)

Tebranish davri T, halqaning ichki va tashqi radiuslari R₁ va R₂ ni bilgan holda g ni hisoblash mumkin.

Ishni bajarish tartibi:

1. 
   Shtangensirkul bilan ichki va tashqi radiuslar (R₁ va R₂) o’lchanadi.
   
2. 
   O’qituvchi tomonidan berilgan tebranishlar soni uchun ketgan vaqt o’lchab olinadi va davr Ttn formula bilan hisoblanadi.
   
3. 
   O’lchashlar kamida uch marta takrorlanadi.
   
4. 
   Tajriba ikki xil halqa uchun alohida-alohida bajariladi.
   
5. 
   Xatoliklar hisoblanadi.
   

Quyidagi jadval to’ldiriladi

1-jadval

№	d1 (mm)	R1 (mm)	d2 (mm)	R2 (mm)	n	t (s)	T (s)	g (mm/s^2)	(mm/s^2)	 (%)
1
2
3
o’rt.q

Nazorat savollari

1. 
   Fizik mayatnik nima?
   
2. 
   “g” nimalarga bog’liq?
   
3. 
   Oxirgi (4) formulani keltirib chiqaring.
   
4. 
   Inersiya momenti nima?
   
5. 
   Shteyner teoremasi tusuntirib bering.