|
TAJRIBA ISHI №.1
UNIVERSAL LABORATORIYA STENDI YORDAMIDA OM QONUNINI TASDIQLASH
Birinchi qism
Om qonuniga muvofiq elektr zanjiridagi tok zanjirning qismlaridagi kuchlanishning ushbu qismlardagi elektr qarshiliklarning nisbatiga teng:
Hisoblash qismi
1- rasmda tasvirlangan R rezistor orqali oqib o'tuvchi tokning qiymatini hisoblang.
1- rasm. Elektr zanjiri qismida tok va kuchlanish
Hisoblashni rezistor qarshiligining uch qiymatida R=70 Om, R=100 Om va R=200 Om va kuchlanishni manba kuchlanishining boshqa qiymatida E2=2V, E2=4V, E2=6V, E2=8V va E2=10V larda amalga oshiring.
Hisoblash natijalarini 1, 2 va 3 jadvallarga kiriting.
1-jadval
R = 70 Om bo'lganda rezistor orqali o'tuvchi tokning hisoblangan qiymati
UR; V
|
2
|
4
|
6
|
8
|
10
|
I, mA
|
|
|
|
|
|
2-jadval
R = 100 Om bo'lganda resistor orqali o'tuvchi tokning hisoblangan qiymati
|
|
uR,v
|
2
|
4
|
6
|
8
|
10
|
I, mviA
|
|
|
|
|
|
R 200 Om bo'lganda resistor orqali o'tuvchi tokning hisoblangan qiymati
|
3-jadval
|
uR,v
|
2
|
4
|
6
|
8
|
10
|
I, тмА
|
|
|
|
|
|
Tajriba qismi
Tajriba qismida quyidagilar bajariladi:
PV2 voltmetr yordamida UR kuchlanish o'lchanadi;
PV1 voltmetr va RIH rezistor yordamida I tok aniqlanadi;
Olingan natijalardan foydalanidi :
Ekanligiga ishonch hosil qiling
O'lchashlarning prinsipial sxemasi 2- rasmda keltirilgan
2 - rasm.O'lchashning prinsipial sxemasi.
Eslatma.
PV1 va PV2 voltmetrlarning ichki qarshiligi R va Rm rezistorlarning ichki qarshiliklaridan 1000 marta katta.Shuning uchun voltmetrlardan oqib o'tayotgan toklarni e'tiborga olmasa ham bo'ladi. Juda yuqori darajadagi aniqlik bilan aytish mumkinki R va Rm rezistorlardan bir xil tok I oqib o'tadi. Uning qiymati quyidagi munosabat bilan hisoblab topiladi:
Bu yerda Upv2 - PV2 voltmetrning ko'rsatishi; Rm- shuntlovchi rezistor qarshiligi PV1 voltmetrning o'lchash chegarasini 200 mV ga qo'ying,PV2 voltmetr esa 20 da bo'lsin. Voltmetrlarning ish rejimlarini o'zgartirish tumblerlarini o'zgarmas kuchlanishni o'lchash holatiga o'tkazing (U=). E2 manbaning chiqish kuchlanishi rostlagichini soat miliga qarshi oxirigacha burang. Yig'ilgan sxemani o'qituvchiga ko'rsating. Yig'ilgan sxemani o'qituvchi tekshirganidan so'ng qurilmani tarmoqqa ulang.
E2 manba kuchlanishini o'zgartirib,UR kuchlanishini 4-jadvalning yuqori satridagi ko'rsatilgan qiymatlarini oling.PV1 voltmetr ko'rsatishini yozib oling. Zanjirdagi oqayotgan tokning qiymatini hisoblang va jadvalga yozing.Hisoblash uchun Rm=l Om deb oling.
Eslatma.
E2 o'zgarmas kuchlanish manbai chiqish kuchlanishi 1,3 V - 11 V oralig'ida rostlanadi. Manba o'ta yuklanish va qisqa tutashuvdan himoyalangan. O'ta yuklanishda tovush xabari berishga qodir. Himoya sxemasi 100 - 150 mA tokda ishga tushadi. Himoya sxemasi ishlagandan so'ng manbani dastlabki holatga qaytarish uchun o'ta yuklanish sababi bartaraf qilinadi . kuchlanish manbai «ВКЛ.» tumbler bilan tokdan ajratiladi va qaytadan qo'shiladi.
О’qituvchi tomonidan berilganlarni o'lchang va 4 – 6 jadvalga to'ldiring.
4-jadval
Sxemadagi rezistor qarshiligi R = 70 Om bo'lgandagi o'lchash natijalari
UR, В
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
UPV1, В
|
0.108
|
0.162
|
0.216
|
0.27
|
0.324
|
0.378
|
0.432
|
0.486
|
0.54
|
I, мА
|
27.03
|
40.54
|
54.06
|
67.57
|
81.08
|
94.6
|
108.1
|
121.6
|
135.1
|
5-jadval
Sxemadagi rezistor qarshiligi R = 100 Om bo'lgandagi o'lchash natijalari
uR,v
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
Upv,, V
|
0.76
|
0.115
|
0.153
|
0.192
|
0.23
|
0.269
|
0.307
|
0.346
|
0.384
|
I, mA
|
19.23
|
28.85
|
38.47
|
48.08
|
57.7
|
67.31
|
76.93
|
86.55
|
96.16
|
6-jadval
Sxemadagi rezistor qarshiligi R = 200 Om bo'lgandagi o'lchash natijalari
uR,B
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
Upv1, В
|
0.39
|
0.58
|
0.78
|
0.98
|
0.117
|
0.137
|
0.156
|
0.176
|
0.196
|
I, mA
|
9.806
|
14.71
|
19.61
|
24.51
|
29.42
|
34.32
|
39.22
|
44.13
|
49.03
|
4, 5, 6 – jadvaldagilarga muvofiq I = f(UR) bog'liqligi grafiklarini quring.
Ikkinchi qism
Om qonuni quyidagi shaklda ham yozilishi mumkin:
U= I• R
Elektr zanjirining bir qismiga tushuvchi kuchlanish, shu qismdan oqib o'tuvchi tok bilan zanjirning ushbu qism qarshiligiga ko'paytmasiga teng.
Hisoblash qismi
1- rasmda tasvirlangan sxemadagi R rezistorda kuchlanish tushuvi qiymatlarini tokning berilgan qiymatlari uchun hisoblang.
Hisoblashlarni qarshilikning ikki qiymati R=300 Om va R=500 Om bo'lgan holi uchun amalga oshiring.
Hisoblash uchun berilganlar:
R=3 00 Om uchun tok I=12,2mA, 1=15,8 mA ga teng;
R=500 Om uchun tok I=10,2 mA, 1=15,3 mA gateng.
Hisoblash natijalarini 7 va 8 jadvallarga kiriting.
7-jadval
Berilgan tok qiymatlarida R=300 Om bo'lganda rezistor qarshiligidagi kuchlanishning hisoblash qiymati
8-jadval
Berilgan tok qiymatlarida R=300 Om bo'lganda rezistor qarshiligidagi kuchlanishning hisoblash qiymati
Tajriba qismi
Tajriba qismida o'tkazilgan hisoblashni to'g'riligini tajribada isbotlash zarur. Buning uchun:
4 – rasmga muvofiq o'lchashlar sxemasini yig'ing;
I tokning berilgan qiymatlarini o'rnating;
R rezistordagi kuchlanishni o'lchang; O'lchash va hisoblash natijalarini taqqoslang.
PV1 voltmetrning o'lchash chegarasini 200 mV ga o'rnating, PV2 voltmetrniki esa 20 V ga teng bo'lsin. Voltmetrlarning ishlash rejimini o'zgartirish tumblerini o'zgarmas kuchlanishni o'lchash holatiga (=) o'rnating. E2 manbaning chiqish kuchlanishi rostlagichini soat miliga qarshi oxirigacha burang. Yig'ilgan sxemani o'qituvchiga ko'rsating. O'qituvchi tekshirganidan so'ng yig'ilgan sxemani tarmoqqa ulang. PV1 voltmetrning ko'rsatishini 7-8-jadvallardagi ko'rsatilgan mos qiymatlari bo'yicha hisoblang. Hisoblash uchun Rm= 10 Om deb oling.
Hisoblashlarning natijalarini 9 - 10 jadvalga kiriting.
9-jadval
R=300 Om lik rezistorli o'lchash sxemasini berilgan tok qiymatlaridagi natijalari
I, mA
|
12,2
|
15,8
|
Upvi, V
|
|
|
uR,v
|
|
|
10-jadval
R=500 Omlik rezistorli o'lchash sxemasini berilgan tok qiymatlaridagi natijalari
I, mA
|
|
10,2
|
15,3
|
Upvi, V
|
|
|
|
uR,v
|
|
|
|
Do'stlaringiz bilan baham: | 
