Tafakkurni diagnostika qilish metodlari «Ob'ektlarning o‘xshashligi va farqini aniqlash, sababini tushuntirish, tushunchalarni ta'riflash» metodikasi

17-jadval
Predmetli klassifikatsiya bo‘yicha tadqiqot qarori

Tadqiqotchi harakatlari	Sinaluvchi harakatlari	Sinaluvchi tushuntirishlari

Klassifikatsiya metodikasidagi og‘zaki usul qo‘llanganda sinaluvchi aniq tushunchalar, so‘zlarni guruhlarga ajratishi kerak. Bu erda rasmning ta’siri yo‘q bo‘lib, sinaluvchi so‘zlarning mazmunini yaxshi tushunadi, atrofdagi predmet va hodisalar haqida ma’lum bilimlarga ega bo‘ladi. Shu bilan bir vaqtda klassifikatsiyaning bu usulida sinaluvchi predmetlarni o‘ziga ma’lum guruhlarga ajratish qobiliyati osonlik bilan aniqlanadi. Tadqiqotchi sinaluvchi bilan birga tadqiqot natijalarini muhokama qilganda uning tafakkur jarayonlari xususiyatlari haqida qo‘shimcha ma’lumot oladi.

Yuqorida qayd etilgan usullardan tashqari umumlashtirish geometrik figuralarni klassifikatsiya qilish metodikasi (Yu.F.Polyakov, 1954) ham qo‘llanishi mumkin. Tajriba o‘tkazish uchun 3 belgisiga: rangiga, shakliga, kattaligiga ko‘ra farqlanadigan geometrik figuralar tasvirlangan 2 ta to‘plam (har birida 24 tadan kartochka bor) kerak bo‘ladi. Geometrik figuralarning birinchi to‘plami erkin jadval sifatida bo‘lishi mumkin (8-ilova). Ikkinchi to‘plamda xuddi shu geometrik figuralar tasvirlangan alohida kartochkalar bo‘lib, bolaga belgilari bo‘yicha guruhlash uchun beriladi.
Tajriba boshida sinaluvchiga namuna 30 soniya ko‘rsatiladi va unga berilgan alohida kartochkalarni o‘xshash belgisiga ko‘ra 2 guruhga ajratish kerakligi aytiladi. Tadqiqot qarorida ajratishga ketgan vaqt, xatolar xarakteri qayd etiladi. Tajriba jarayonida umumlashtirish qobiliyatini shakllantirish bo‘yicha o‘rgatuvchi dars elementlaridan foydalanish mumkin.