Tadqiqotlari

2.4. Marketing tadqiqotining tashkiliy tuzilishi
 
 
Marketing tadqiqotchilik  xizmatini strukturalash darajasi  va xususan,  mustaqil 
axborot-tahliliy bo‘linmani ajratish qator sharoitlarga: korxona turi va hajmiga, uning 
resurslari  va  imkoniyatlariga,  qo‘yilgan  maqsadlarga,  mulkchilik  shakli  va  ilgari 
yuzaga kelgan an’analarga bog‘liq.
 
 
Marketing  axborot-tahliliy  xizmati  rahbari  uning  faoliyati  uchun  firma 
rahbariyati  oldida  javob  beradi.  Bu  xizmatni  mutaxassislar  bilan  o‘tkazish,  ijobiy 
muhitni  qo‘llab-quvvatlash,  faoliyatni  rejalashtirish,  nazorat  qilish  va  o‘zgarishlar 
kiritish,  ichki  va  tashqi  aloqalarni  tashkil  qilish  uchun  javobgarlik  uning  zimmasiga 
yuklatiladi.  Shu  sababli  uning  axborot-tahliliy  funksiyalarni  bajarishga  imkon 
beradigan bilimlarga ega bo‘lishi muhim ahamiyat kasb etadi. 
Marketing  tadqiqoti  xizmati  rahbari  yuqori  darajada  mustaqillik  va 
mas’uliyatga  ega  bo‘lishi  lozim.  Qoidaga  ko‘ra,  u  firma  oliy  rahbariyati  tarkibiga 
kiradi  va  bevosita  firma  rahbariga  bo‘ysunadi.  Bu  marketing  xizmatining  nufuziga 
xizmat  qiladi,  uni  boshqaruv  qarorlari  qabul  qilish  bo‘yicha  ma’muriyat 
iyerarxiyasida yuqori o‘rinlarga qo‘yadi. Axborotga ega bo‘lish rahbarning maqomini 
oshiradi. 

---

 
57 
 
Marketing  tadqiqoti  xizmati  faoliyatiga  uchta  menejment  tamoyili  asos  qilib 
olingan: 
➢
 
funksiyalarni  o‘z  vakolatlari  doirasida  chegaralash  (majburiyatlarni 
taqsimlash); 
➢
 
har  bir  xodim  va  bo‘linmaning  o‘z  majburiyatlarini  ijro  etish  bo‘yicha 
javobgarligi bilan birga tashabbuskorligi; 
➢
 
o‘z funksiyalarini bajarish uchun vositalarga ega bo‘lish (ish o‘rni, resurslar 
va h.k.). 
Marketing 
tadqiqoti 
muammolari 
bilan 
shug‘ullanuvchi  xizmat  va 
bo‘linmalarni  ichki  tashkil  qilish  firma  manfaatlariga  bo‘ysunadi,  uning 
imkoniyatlariga  bog‘liq  bo‘ladi  va  qoidaga  ko‘ra  qat’iy  strukturaga  ega  bo‘lmaydi. 
Uch xil variant foydalaniladi: matritsali, funksional va aralash. 
Matritsali  yoki  divizional  tamoyil  quyidagi  uch  omildan  biri  yoki 
kombinatsiyasi bo‘yicha bloklar yaratishdan iborat: 
➢
 
geografik  omil,  bunda  har  bir  bo‘linma  mintaqalarning  (geografik 
hududlarning)  birida  to‘lik  marketing  siklini  amalga  oshiradi,  axborot-tahliliy  guruh 
esa ushbu mintaqaning to‘liq tavsifnomasini ta’minlaydi; 
➢
 
bozor  omili,  bunda  har  bir  bo‘linma  belgilangan  iste’molchlar  doirasida 
marketing  faoliyati  uchun  javob  beradi,    axborot-tahliliy  guruh  esa  mos  keluvchi 
bozorni o‘rganish bilan shug‘ullanadi; 
➢
 
tovar  omili,  bunda  marketing  bo‘linmalari  soni  firma  sotayotgan  tovarlar 
soniga  mos  keladi  va  har  bir  bo‘linmada  axborot-tahliliy  guruh  tashil  qilinib,  u 
mazkur  tovar  bo‘yicha  barcha  ma’lumotlarni,  jumladan,  talab  va  taklif  xaqidagi 
ma’lumotlarni to‘playdi va tahlil qiladi. 
Marketing  tadqiqotini  tashkil  qilish  turli  sxemalar  bo‘yicha  amalga  oshiriladi. 
Funksional  tamoyil  marketing  va  uning  tadqiqotchilik  faoliyatini  boshqarish  uchun 
keng  imkoniyatlar  ochib  beradi.  Funksional  tizimga  muvofiq  umumiy  marketing 
xizmatining  qator  bo‘linmalari  tashkil  etilib,  ularning  har  biri  bitta  yoki  bir  nechta 
marketing  funksiyalarini bajarish uchun javob beradi. Mos ravishda axborot to‘plash 
va uni qayta ishlash uchun javobgar bo‘lgan bo‘linmalar ajratiladi. 

---

 
58