Tadqiqotlari

Zamonaviy kiyimlar xaridi daromaddan va ma’lumot darajasidan kelib chikadi 
  
Daromad darajasi past 
bo‘lganda zamonaviy 
kiyimlar xaridi 
  

---

 
277 
 
Yuqori 
Past 
Ma’lumot darajasi 
X 
Yuqori 
122 (61%) 
78 (39%) 
200 
(100%) 
Past 
171 (57%) 
129 (43%) 
300 
(100%) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
Daromad darajasi yuqori 
bo‘lganda zamonaviy kiyimlar 
xaridi 
  
Yuqori 
Past 
Ma’lumot darajasi 
X 
Yuqori 
241 (80%) 
59 (20%) 
300 
(100%) 
Past 
151 (76%) 
49 (24%) 
200 
(100%) 
 
 
Bu  jadvalga  asoslanib  shuni  aytish  mumkinki,  ma’lumot  darajasi  yuqori 
bo‘lganlar  zamonaviy  kiyimlar  xaridini  ko‘proq  amalga  oshirishi  kuzatilmoqda.  Bu 
jadvaldagi  zamonaviy  kiyimlar  xaridi  xajmi  yuqori  va  past  darajali    ma’lumotli  va 
daromadlari  turli  darajadagi  odamlarning  orasidagi  bog‘liqlik  ko‘rsatilgan.  Daromad 
guruhi orasidagi  munosabat qisqargan. Bu  yuqoridagi  jadval  fikrni  noto‘g‘ri bo‘lishi 
mumkinligidan dalolat beradi.  
Sabab  orqali  oqibat  yuzaga  keladi.  Xuddi  shunday  natijaning  ham 
shakllanishiga bevosita omillar ta’sir qiladi. Ijobiy sabablar (omillar) yaxshi oqibatga, 
shuningdek,  ijobiy  omillar  yuqori  natijaga  olib  kelganidek,  salbiy  sabab  yomon 
oqibatga,  omillarning  salbiy  ta’siri  natijaning  pasayishiga  olib  keladi.  Shu  tufayli 
tahlil  jarayonida  natija  ko‘rsatkichlariga  omillar  ta’sirini  batafsil  o‘rganishga  to‘g‘ri 
keladi. 
2. Vaqt mobaynidagi hodisaning yuz berish tartibi. Vaqt mobaynida hodisaning 
yuz  berish  tartibi  sabab-oqibat  munosabatlarining  hususiyatlarini  yanada  chuqurroq 
o‘rganish  imkonini  beradi.  Bu  shuni  anglatadiki,    sabab-hodisa  va  sabab  oqibatdan 
avval  yoki  bir  vaqtda  yuz berishi  kerak. U oqibatdan keyin  yuz berishi kerak emas. 
Oqibat  keyin  yuz  bersa,  oqibatni  aniqlash  sababli  deb  aytib  bo‘lmaydi.  Shu  bilan 
birga  sabab-oqibat  bog‘liqligidagi  xar  bir  hodisa  boshqa  hodisaning  oqibati  yoki 
sababi bo‘lishi mumkin.
 
 

---

 
278 
 
Boshqacha qilib aytganda, o‘zgarishlar sabab-oqibat  munosabatlarining sababi 
va oqibati bo‘lishi mumkin. Misol sifatida shuni aytish mumkinki,  bu univermagdan 
doimo  xarid  kiluvchi  xaridordar  bu  univermagni  kredit  kartochkasiga  (masalan, 
“korzinka”    tizimidagi  karta)  ega  bulishi  mumkin.  Yoki  bu  univermagni  kredit 
kartochkalariga ega xaridorlari o‘sha yerda xarid qilishga moyil bo‘ladilar. 
Univermagni  savdo  hajmi  va  xizmat  ko‘rsatish  sifati  misoliga  qaytamiz.  Agar 
savdo hajmi o‘sishi xaridorlarga xizmat ko‘rsatish sifatiga bog‘liq bo‘lsa , unda savdo 
hajmini  o‘sishidan  oldin  yoki  bir  vaqtni  o‘zida  o‘sishini  yaxshilash  chora  tadbirlari 
o‘tkazish joyiz bo‘lishi kerak. Bu choralar sotuvchilarni ko‘paytirish yoki qo‘shimcha 
qayta  tayyorlash  bilan  xarakterlanishi  mumkin.  Keyingi  oy  univermagni  savdo 
daromadi  o‘sishi  mumkin.  Yoki  aksincha,  savdo    hajmi  sotuvchilarni  qayta 
tayyorlash  yoki  ularni  ko‘paytirish  bilan  bir  vaqtda  o‘sishi  mumkin.  Agarda  savdo 
hajmini  sezilarli  o‘sganidan  keyin  univermag  daromadini  qaysidir  bir  qismini 
sotuvchilarni  kayta  o‘qitishga  yunaltirsa,  bu  xaridorlarga  xizmat  ko‘rsatish  sifatini 
oshishiga  olib  keladi.  Bu  holatda  xizmat  ko‘rsatishning  oshishi  savdo  hajmini 
oshishga sabab bo‘la olmaydi.  
3. Boshqa mumkin bo‘lgan sabab omillarning yuqligi. Boshqa mumkin bo‘lgan 
sabab  omillarni  yo‘qligi    ko‘rilayotgan  sababning  bir  donaligini  bildiradi.  Agar 
qachonki  savdo  hajmiga  ta’sir  etuvchi  boshqa  barcha  omillar,  jumladan  narxlash, 
reklama, sotuv kanallari, tovar sifati, raqobat 
o‘zgarishsiz 
yoki 
nazorat 
qilinadigan 
bo‘lsagina 
xizmat 
ko‘rsatish 
sifatini 
oshirishni  savdo  hajmining  o‘sishini  sababi 
qilib ko‘rsata olishimiz mumkin. 
Vaziyatni  o‘rganib  chiqqandan  so‘ng, 
ko‘rib  chiqilayotganlardan  tashqari  barcha 
sabab  omillarini  chiqarib  tashlash  haqida 
ishonch  bilan  aytish  mumkin.  Bunga  qarshi 
tajriba davomida ba’zi boshqa sabab omillarining ta’sirini nazorat qilish mumkin.  

---

 
279 
 
Xulosa  qilib  aytganda,  yuqorida  aytib  o‘tilgan  uchta  shartlarning  yig‘indisi 
xam  tasodifiy  (sabab-oqibat)  bog‘liqlikning  mavjudligini  shak-shubhasiz  dalili 
ekanini bildirmaydi. Bir qancha tadqiqotlar o‘tkazilgani natijasidagi isbotlar tasodifiy 
bog‘liqlik mavjudligini ishonchini oshirishi mumkin. Dalillarni sharhlash muammoli 
vaziyatni  chuqur  anglash  asosida  amalga  oshirilayotgan  bo‘lsa,  bu  ishonch  yanada 
kuchayadi.