Tadqiqotlari

 
 

---

 
229 
 
10.1-jadval
   
Iste’mol bozorida xaridorlar xulq-atvori motivlarini shakllantiruvchi omillar  
 
Guruh  Omil  
Tavsifnoma 
ij
ti
m
oi
y
  
referent 
guruhlari  
Kishining xulq-atvoriga yoki bo‘lib o‘tayotgan hodisalarga bevosita yoki bilvosita 
ta’sir ko‘rsatuvchi kishilar guruhi (sinfdoshlar, qo‘shnilar, jamoatchilik tashkilotlari 
va b.)  
oila 
Iste’molchi-xaridorlarning eng muhim ijtimoiy birikuvi  
rollar  
Shaxsdan kutilayotgan hatti-harakatlar majmui (er, ota, tokar, xotin, ona, direktor)  
maqom  
Jamiyat nuqtai nazaridan ijobiy baholash (tokarning maqomi er maqomidan yuqori, 
ya’ni jamiyatdagi maqom oiladagi maqomdan baland)  
ijtimoiy sinflar  
Bir xil qadriyatlar, qiziqish va xulq-atvor bilan birlashgan nisbatan turdosh, barqaror 
ijtimoiy guruhlar  
yosh 
Iste’molchi yashagan yillar 
oilaning hayot 
davri bosqichlari  
Oila tarkibi va strukturasi hamda unga mos keluvchi tovar va xizmatlar to‘plami 
(shaxsning iste’mol strukturasi uning oilasi hayot davrining qaysi bosqichida 
ekanligiga bog‘liq bo‘ladi)  
mashg‘ulot turi  Iste’molchining professional faoliyat sohasi  
hayot tarzi  
Shaxs  faoliyatida,  uning  qiziqish  va  fikrlarida  namoyon  bo‘luvchi  kundalik  hayot 
xususiyatlari;  
Hayot tarzi quyidagicha tasniflanadi:  
•
 
avangardistlar (o‘zgarishlardan manfaatdor)  
•
 
traditsionalistlar (konservatorlar, dogmatiklar)  
•
 
buqalamunlar – olomon ortidan boruvchilar  
•
 
somnambulalar –hayotdan norozilar.  
shaxs turi  
Shaxsning javob tariqasidagi hatti-harakatlari barqaroligi va ketma-ketligini 
ta’minlovchi psixologik tavsifnomalar yig‘indisi (obhitelnost, vlastolyubiye, 
pochtitelnost i t.p.)  
m
ada
ni
y
 
madaniyat  
Keng ma’noda – jamiyat, insonning ijodiy kuchlari va xususiyatlari rivojlanish 
darajasi;  
Tor ma’noda – jamiyat, millatlar va elatlar madaniy jamiyatlari va kishilar 
hayotining ma’naviy qismi  
ijtimoiy maqom  
Kishining ayrim xislatlar asosida jamiyatdagi o‘rni  (ma’lumoti, mashg‘ulot turi va 
hokazo)  
iqt
isodi
y
  
daromad darajasi 
 
 
Iste’molchi tasarrufida bo‘lgan pul mablag‘lari  
 
 
 
psi
xol
ogi
k
 
motivatsiya   Shaxsiy yoki guruh ehtiyojlarini qondirishga yo‘naltirilgan harakatlar  
qabul qilish   Kelib tushayotgan axborotni tanlab olish, tahlil qilish va namoyish etish 
o‘zlashtirish  Shaxs xulq-atvorida tashqi muhit ta’siri ostida ro‘y beruvchi o‘zgarishlar  
qat’iy ishonish  Shaxsning biron narsani chuqur tushunishi  
munosabatlar  Biron narsaga shakllangan yondashuv  
 
Tadbirkorlarning  vazifasi  esa  barcha  omillar  ta’sirini  oldindan  ko‘ra  bilishdan 
iborat.  Hozirgi  paytda  iste’molchilar  xulq-atvorini  o‘rganish  zarurligi  hech  kimda 
shubha uyg‘otmaydi. Ushbu jarayon modeli 10.6-rasmda aks ettirilgan. 
 

---

 
230