Tadqiqotlari

8.4. Panel usuli 
 
 
 
 
So‘rov  o‘tkazishda  so‘ralayotganlar  guruhi  bir  yoki  bir  necha  marta  tadqiq 
etilishi mumkin. Birinchi holatda tanlab olingan guruh qat’iy belgilangan vaqt uchun 
bir  nechta  ko‘rsatkichlar  bo‘yicha  bir  marta  tadqiq  etiladi.  Masalan,  jurnal  va 
gazetalar  redaksiyalari  o‘z  o‘quvchilari  o‘rtasida  ularning  yoshi,  jinsi,  ma’lumot 

---

 
199 
 
darajasi,  mashg‘ulot  turi  kabi  ko‘rsatkichlar  bo‘yicha  bir  martalik  tanlanma  tadqiqot 
o‘tkazadi. 
Ikkinchi  holatda  panel  deb  nomlanuvchi  so‘ralayotganlar  guruhi  belgilangan 
vaqt  davomida  bir  necha  marta  tadqiq  etiladi.  Ko‘plab  marketing  tadqiqotlarini 
o‘tkazishda turli turdagi panellardan foydalaniladi. 
Oldingi  boblarda  ta’kidlaganimizdek,  panel  bu  –  takroriy  tadqiqot 
o‘tkazilayotgan so‘rovda ishtirok etuvchi shaxslarning tanlanma yig‘indisidir. Ayrim 
iste’molchilar, oilalar, savdo va sanoat tashkilotlari, ekspertlar panel a’zolari bo‘lishi 
mumkin.  Panel  usuli  bir  martalik  usullardan  bir  qator  afzalliklarga  ega,  xususan,  u 
keyingi  so‘rov  natijalarini  oldingi  natijalar  bilan  solishtirish  va  o‘rganilayotgan 
hodisalardagi tendensiyalarni belgilashga imkon beradi. 
Barcha  turdagi  panellar  vaqt  bo‘yicha,  o‘rganilayotgan  birliklar  (sub’ektlar) 
xarakteri  bo‘yicha,  o‘rganilayotgan  muammolar  xarakteri  bo‘yicha  va  axborot  olish 
usullari bo‘yicha taqsimlanadi. 
Vaqt  bo‘yicha  panellar  qisqa  muddatli  (bir  yilgacha)  va  uzoq  muddatli  (besh 
yilgacha)  turlarga  bo‘linadi.  Uzoq  muddatli  panellar  uzluksiz  yoki  davriy  axborot 
bershii  mumkin.  Uzluksiz  axborot  kundaliklarda  har  kuni  qayd  etib  boriladi, 
kundaliklarning  o‘zi  esa  ma’lum  vaqt  oralig‘idan  so‘ng  tashkilotchilarga  jo‘natiladi. 
Davriy axborot anketalar shaklida so‘rov o‘tkazilishi bilan kelib tushadi. 
O‘rganilayotgan  birliklar  xarakteri  bo‘yicha  panellar  quyidagi  turlarga 
taqsimlanadi (8.1-rasm). 
Ya’ni, ushbu birliklarni kengroq ko‘rib chiqamiz: 
➢
 
iste’mol,  ularning  a’zolari  yakka  holdagi  iste’molchilar,  oilalar  yoki  uy 
xo‘jaliklaridan iborat; 
➢
 
savdo,  ularning  a’zolari  savdo  tashkilotlari  va  savdo  bilan  shug‘ullanuvchi 
alohida shaxslar hisoblanadi; 
➢
 
sanoat korxonalari, tadqiq etilayotgan tovarlarni ishlab chiqaradi;  
➢
 
ekspertlar – o‘rganilayotgan muammo bo‘yicha mutaxassislar. 

---

 
200