Tadqiqotlari

iqtisodiy  va  raqobat  omillari
dan  iborat. 
Ishbilarmonlik  faolligi  siklining  tebranishlari  xarid  qobiliyatiga  ta’sir  ko‘rsatadi, 
chunki  narxlar  va  foiz  stavkalari  darajasiga  ta’sir  ko‘rsatadi.  Iqtisodiy  yuksalish 
davrida  ishsizlik  darajasi  pasayadi,  aholi  daromadlari  esa  o‘sadi.  Ushbu  birikma 
inflyatsiyaning  past  sur’atlarini  hisobga  olgan  holda  xarid  qobiliyatining  o‘sishiga 
olib keladi. 
 Iqtisodiy pasayish davrida  ishsizlik darajasi oshadi  va  umumiy  xarid  qobiliyati 
pasayadi. 
Korxonalar  oldida  ishbilarmonlik  faolligi  sikli  ularning  bozoriga  qanday  ta’sir 
etishini  aniqlash  uchun  umumjahon,  milliy  va  mintaqaviy  iqtisodiy  tendensiyalarni 
aniqlash vazifasi turadi. 

---

 
171 
 
Real  daromad  darajasi  (ya’ni  soliqqa  solishdan  keyingi  daromad)  mamlakat 
iqtisodiyotini  rivojlanish  holatini  aks  ettiradi,  chunki  daromad  –  xarid  qobiliyatining 
asosiy manbasidir. Yalpi daromad bozor holatining muhim ko‘rsatkichi bo‘lib qoladi. 
Bozor  iqtisodiyotida  raqobatning  o‘rnini  hisobga  olish  zarur.  Juda  kam 
korxonalar (agar ular mavjud bo‘lsa) o‘z faoliyatini raqobatdan holi bo‘lgan muhitda 
yuritadi.  Oxirgi  paytda  mavjud  monopoliyalar  faoliyatini  uning  iste’molchilar 
manfaatiga  ko‘rsatishi  mumkin  bo‘lgan  salbiy  ta’sirini  iloji  boricha  kamaytirish 
maqsadida  davlat  tomonidan  nazorat  qilish  tendensiyasi  kuzatiladi.  O‘zbekiston 
bozori  hozirgi  kunda  murakkab  va  xali  shakllanmagan  raqobat  tuzilishi  bilan 
tavsiflanadi.  Ushbu  makroomilni  hisobga  olish  O‘zbekistonda  raqobat  muhiti 
jarayonida  vujudga  keluvchi  xatolarni  bartaraf  qilish  va  imkoniyatlardan 
foydalanishga yordam beradi. 
Marketing  muhitining 
siyosiy
,  huquqiy  va  qonunchilik  omillari  o‘zaro  kuchli 
bog‘langan. Qonunchilik ishbilarmonlik amaliyotini tartibga soladi,  huquqiy qarorlar 
sudlar  tomonidan  tushuntiriladi,  nazorat  qiluvchi  organlar  esa  ko‘p  hollarda 
saylangan  shaxslar  yoki  hukumat  yohud  davlat  organlari  tayinlagan  shaxslar 
tomonidan  tashkil  etiladi  va  boshqariladi.  Qonunchilik  va  tartibga  soluvchi  hujjatlar 
(yoki ularning yo‘qligi) hozirgi mavjud siyosiy muhitni aks ettiradi.  
 Marketing muhitining siyosiy omili marketing qarorlari va strategiyalariga katta 
ta’sir  ko‘rsatadi.  Marketing  konsepsiyasiga  amal  qiluvchi  tashkilotlar  va  korxonalar 
rasmiy  lobbistik  (qo‘llab-quvvatlovchi)  kanallar  orqali  hukumat  organlari  bilan 
yaxshi  munosabatlarni  saqlab  turishlari  zarur,  chunki  bu  holda  hukumat  organlari 
to‘satdan  ushbu kompaniyalarning  faoliyatini cheklovchi qonunchilik  yoki  me’yoriy 
xujjatlarni  yaratishi  yoki  kuchga  kiritishi  kam  ehtimolga  ega.  Ayrim  korxonalar 
siyosiy  hodisalarning  rivojiga  ta’sir  ko‘rsatishga  harakat  qiladi,  bunda  qonun 
doirasida  ularga  ijobiy  munosabat  bildiruvchi  siyosatchilarning  saylanishiga 
ko‘maklashadi.  Rasmiy  hukumat  organlari  korxonaning  tashqi  bozorga  chiqishida 
asosiy rol o‘ynashi mumkin. 
Korxona  faoliyatida  makromuhitning  mumkin  bo‘lgan  ijobiy  va  salbiy  ta’sirini 
hisobga olish uchun korxonada strategik va taktik rejalashtirish modellariga kiradigan 

---

 
172 
 
uslubiyotlardan  foydalaniladi.  Bunday  uslubiyotlar  korxonaning  marketing  muhiti 
harakatlariga munosabat bildirish mexanizmini ishlab chiqish uchun qo‘llaniladi.