Tadqiqotlari

6 – BOB. MARKETING TADQIQOTLARIDA AXBOROT TIZIMI VA  
AXBOROTI MANBAALARI 
 
6.1.
  
Marketingda axborotlar tizimi va korxonaning rivojlanishida axborotlar 
tizimining ahamiyati 
 
Axborotlar deyilganda, hodisa yoki jarayonlar haqidagi dalil, ma’lumot, xabar, 
baho  va  raqamlarda  ifoda  etilgan,  ularni  tahlil  qilib,  tegishli  boshqaruv  qarorlarini 
qabul qilish uchun asos bo‘ladigan ma’lumotlar tushuniladi. 
O‘zbek  tilining  izohli  lug‘atida  “Axborot”  atamasiga  “Ish,  voqea-hodisalar 
haqida  tushuncha  beruvchi  xabar,  ma’lumot”
1
,  degan  izoh  berilgan.  Ko‘rinib 
turibdiki, axborotlar korxona va boshqa xo‘jalik  yurituvchi sub’ektlarda ish, hayotda 
voqea-hodisalar  haqida  tushuncha  beruvchi  xabar,  ma’lumotlardan  iborat.  Demak 
hayotda  qanchalik  voqea-hodisalar  ko‘p  bo‘lsa,  ular  haqida  tushuncha  beruvchi 
xabarlar  ham,  ularni  ifoda  etadigan  ma’lumotlar  ham  shunchalik  ko‘p.  Ularni 
o‘rganish  uchun  ma’lum  darajada  tizimlashtirishni  taqozo  qiladi.  Bu  esa,  o‘z 
navbatida ularni ma’lum belgilari bo‘yicha tasniflash zaruratini tug‘diradi. 
Bozor iqtisodiyotining eng asosiy talablaridan biri, bu axborotlarning to‘laqonli 
bo‘lishidadir.  Umuman  olganda  hozirgi  kun  sanoat,  industriya  asri  axborotlar 
almashuvi bilan xarakterlanadi. 
 Industrial asr uchun xos bo‘lgan xususiyatlar: moddiy ne’matlar, sanoat ishlab 
chiqarishning  ustun  darajada  rivojlanishi,  sanoat  ishchilarining  xissasi  bilan  oshib 
borish  bilan  xarakterlansa,  ishlab  chiqarish  esa  yalpi,  yirik  pog‘onali    va  katta 
sig‘imdagi bozorga mo‘ljallangan bo‘lsa, ishlab chiqarish samaradorligini oshishi esa 
jonsiz  va  jonli  mehnatni,  xomashe,  moddiy  resurslarni  tejash  hisobiga,  korxonani 
kengaytirish va tannarxni pasaytirish hisobiga amalga oshiriladigan bo‘lsa, axborotlar 
davriga  kelib  iqtisodiyotda  xizmat  ko‘rsatish  tarmoqlarining  ulushi  ortib  boradi  va 
ayniqsa  axborotlar  xizmatini  ko‘rsatish  bilan  bog‘liq  bo‘lgan  vositachilik  xizmati 
yuqori darajada o‘sadi. 
Marketing  tadqiqotlarida  axborotning  mohiyati  va  ahamiyatini  o‘rganar 
ekanmiz, avvalam bor marketing  axborot tizimi (MAT)ga murojat qilamiz.  MAT – 
                                                
1
Oʻzbek tilining izohli lugʻati. – T.: Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi. DIN, 2015. – 119-120 betlar. 

---

 
124 
 
insonlar,  texnik  vositalar  va  amalga  oshirish  uslublaridan  tashkil  topib,  muhim  va 
to‘g‘ri  axborotni  to‘plash,  tartibga  solish,  tahlil  qilish,  uzatish  natijasida  marketing 
sohasida  qaror  qabul  qiluvchiga  samarali  yordam  ko‘rsatish  vazifasini  bajaradi.  
Marketing  axborot  tizimi  o‘zaro  mushtarak,  bog‘langan  elementlar  va  munosabatlar 
majmuini tashkil etadi. 
Marketing  axborot  tizimi  marketingli  rejalashtirishning  takomillashtirish, 
marketing tadbirlarini amalga oshirish va tadbirlar ijrosi ustidan nazorat maqsadlarida 
foydalanish  yuzasidan  aniq  qarorlar  qabul  qilish  uchun  zamonda  axborotlarni 
to‘plash,  qayta  ishlash,  tahlil  qilish,  baholash  va  tarqatish  yuzasidan  uzluksiz  va 
o‘zaro bog‘liq kishilar, asbob-  uskunalar  va jarayonlar  yig‘indisiga kiradi. Quyidagi 
rasmda marketing axborot tizimining ko‘rinishi aks ettirilgan. (6.1-rasm).