Tadqiqotchilar allaqachon isbotlaganlarki, og'zaki nutq ma'lumot uzatish
nuqtai nazaridan yozma nutqdan tizimli ravishda farq qiladi, chunki yozma nutqda
faqat bitta ma'lumot (matn) kanali mavjud, og'zaki nutqda esa ikkita shunday kanal
mavjud: so'zlar orqali uzatiladigan ma'lumotlar va Lisoniy birliklarga yordamchi paralingvistik vositalar
Muloqotning muhim qismini ifodalovchi paralingvistik vositalar odatda badiiy
adabiyot tilida aks etadi, badiiy matnning estetik vazifasi esa yozuvchining dunyoqarashi
prizmasi orqali real hayotni qayta tiklashni o‘z ichiga oladi.
Noverbal aloqa vositalari og‘zaki muloqotning muhim tarkibiy qismi
bo‘lib, badiiy adabiyot tilida o‘z aksini topadi, mualliflar esa paralingvistik
hodisalarni verballashtirish va hikoya matniga mos konstruksiyalarni kiritishda
turlicha yondashuvlarni namoyish etadilar.
Yangi bob.
Paralingvistik vositalar adabiy qahramon portretini yaratuvchi vosita sifatida
Par. Vositalar adabiy qahramonni xarakterlovchi vosita. (Ijobiy va salbiy sifatlash)
Par.vos.ning ijtimoiy va shaxsiy holatdagi ifodasi.(so`roq alomatidek bukildi, Qahhordan “ Ikki yorti bir butun”). Bu ham 2 turga bo`linadi: ijtimoiy holat va mavqe.
Inson xarakter xususiyatini ifodalovchi par. Vositalar: salbiy va ijobiy.
Paxardan: 1. Og'zaki bo'lmagan muloqot og'zaki muloqot bilan uzviy bog'liq bo'lib, unda juda muhim o'rin tutadi. Ba'zi olimlarning fikriga ko'ra, odamlarning muloqotidagi ma'lumotlarning aksariyati og'zaki bo'lmagan vositalar orqali uzatiladi. Masalan, amerikalik tadqiqotchi Albert Meyerabianning ta'kidlashicha, ma'lumotlarning 55% og'zaki bo'lmagan va tovushsiz vositalar orqali uzatiladi. Professor Birdwistell o'z tadqiqotlari natijasida suhbatda og'zaki muloqot 35% dan kamroq vaqtni oladi va axborotning 65% dan ortig'i og'zaki bo'lmagan aloqa vositalaridan foydalangan holda uzatiladi degan xulosaga keldi. Ko'pgina nutqiy vaziyatlarda og'zaki bo'lmagan va xususan, kinestetik vositalar og'zaki vositalardan ko'ra samaraliroq bo'lib, muayyan turdagi mazmunni ifodalash uchun faqat og'zaki bo'lmagan vositalardan foydalanish mumkin. Tadqiqotchilarning fikriga ko'ra, og'zaki bo'lmagan signallar og'zaki til orqali uzatiladigan ma'lumotni to'ldirishi yoki hatto uning mazmunini butunlay o'zgartirishi mumkin. Bundan tashqari, og'zaki bo'lmagan vositalar tizimi aloqaning murakkab kanali bo'lib, suhbatdoshlarning hissiy holati va shaxslararo munosabatlari haqida ma'lumot berishi mumkin. (snoska ber)
2. Paralingvistik vositalarning to'rt turi mavjud: prosodik (fonatsiya), kinesik, proksemik (fazoviy) va grafik. Bizning tadqiqotimizda biz har qanday ma'lumotni olib yuradigan va insoniy muloqotda ishtirok etadigan ekspressiv imo-ishoralar, tana harakatlari, yuz ifodalari to'plamini o'z ichiga olgan kinetik noverbal vositalarni ko'rib chiqamiz. (paxarni snoska qilamiz)
Do'stlaringiz bilan baham: |