Tadqiqot metodologiyasi

O‘sish, rivojlanish” tovarlarni sotish hajmi, bozorni solishtirmasig‘imi o‘sib boradi, raqobat kuchayadi va keskin tus oladi.Mazkur bosqichning asosiy vazifasi tovarlarni sotish hajmini va assortimentini oshirish hisobiga maksimal foyda olishga qaratiladi.
“Cho‘kish va sinish davri” tovar iste’mol uchun jozibadorliginiyo‘qotadi, sotish hajmi, mahsulotning bozordagi sig‘imi tushib ketadi. Iqtisodiy nochorlik davomiyligi har bitta korxonada turlicha kechadi va yakun topadi. Bundan shunday xulosaga kelinadiki, har qanday korxonaning oxirgi manzili bu iqtisodiy nochorlik, bankrotlik ekan. Faqat ushbu davriylik har qaysi korxonada turlicha davriylikda kechadi. Ya’ni siklik jarayon bitta korxonada tezroq, bitta korxonada sekinroq kechadi. Korxonaning iqtisodiy nochorlik holoatiga kelishiga turli xil omillar sabab bo’lishi mumkin. Bular haqida qisqacha to’xtalib o’tsak. Ular ichki va tashqi omilllar ga bo’linadi.
Ichki omillar qatoriga:
aylanma mablag‘larning yetishmasligi;
resurslardanfoydalanish samarasining pastligi;
normadan ortiq aktivlarning saqlanishi;
texnikatexnologiyalarning eskirganligi;
ishlab chiqarishni tashkil etishning eskiligi;
mijozlarmoliyaviy holatining yomonligi.
Tashqi omillarga:
iqtisodiy (davlatdagi krizis, inflyatsiya);
siyosiy omillar;
ilmiytexnikaviy omillar;
demografik omillar sabab bo’lishi mumkin.
Korxonalarning bankrot bo’lishining boshqa sabablari ham mavjud. Ular moliyaviy va iqtisodiy turlarga bo’linadi.Misol uchun , mahsulot sifatining pastligi, mahsulotga talabning pastligi, boshqaruvning samarasizligi, ortiqcha xarajatlar, raqobatchilarning harakatlari, kreditlar bo’yicha yuqori foiz stavkalari va boshqalar natijasida raqobatbardosh bo’lmasligi. Bankrotlikning iqtisodiy tarkibiy qismi korxona yo’nalishining samarasizligida, moliyaviy to’plangan moliyaviy resurslar miqdori, rentabellik va to’lov qobiliyatida ifodalanadi.
Shunday qilib, bankrotlikka yaqinlashayotgan yoki bankrot deb e'lon qilingan korxonaning moliyaviy tarkibiy qismi, birinchi navbatda, korxona tomonidan moliyaviy resurslarni to'plashda namoyon bo'ladi. Korxona faoliyatining barcha yillari davomida to'plangan moliyaviy resurslarning yo'qligi yoki jiddiy tanqisligi uning iqtisodiy emas, balki moliyaviy nochorligini baholashning asosiy mezoni hisoblanadi. Bu holda moliyaviy resurslarning etishmasligi moliyaviy majburiyatlarni va birinchi navbatda qisqa muddatli (bir yilgacha) majburiyatlarni bajarish imkoniyati sifatida ko'rib chiqilishi kerak Bankrotlikka yaqinlashayotgan korxonaning to'lov qobiliyatini baholashda, birinchi navbatda, balansning likvidligini hisobga olgan holda, korxonaning moliyaviy resurslari narxini baholash kerak (balans qiymati bo'yicha emas, balki sotish mumkin bo'lgan narx bo'yicha) Joriy tanqidiy va mutlaq likvidlik ko'rsatkichlarining qiymatlari juda past bo'lishi kerak. Bankrotlikka yaqinlashayotgan korxonaning to'lov qobiliyatini baholashda nafaqat qisqa muddatli, balki uzoq muddatli moliyaviy majburiyatlarni ham hisobga olish kerak . Qisqa muddatli moliyaviy majburiyatlar tarkibiga quyidagilar kiradi: kompaniya tomonidan olingan qisqa muddatli kreditlar va to'lov muddati bir yilgacha bo'lgan kreditorlik qarzlari. Uzoq muddatli moliyaviy majburiyatlarga kompaniya tomonidan bir yildan ortiq muddatga olingan kreditlar va bir xil muddatdagi kreditorlik qarzları kiradi. Korxonalarning bankrotligi masalalarida bankrotlikning oldini olish imkoniyati, shuningdek, korxonani moliyaviy sog'lomlashtirish amalga oshiriladigan qayta tashkil etish operatsiyalari muhim rol o'ynaydi. Bunday holda, korxonaning rentabelligini baholash maqsadga muvofiqdir. Kompaniya moliyaviy resurslarning kichik to'planishi, yo'qotishlargacha juda past rentabellik va kichik savdo hajmi bilan bankrotlikdan qochib qutula olmaydi. Shunday ekan. bunday sharoitda ishlab chiqarish quvvatini oshirish, tannarxni kamaytirish va mahsulotlarning raqobatbardoshligini oshirish zarur.
Korxonani barqarorlashtirish chora-tadbirlari uzoq muddatli strategiyani ishlab chiqish uchun vaqt topish imkonini beradi. Barqarorlashtirish choralarining tabiati muayyan vaziyatga bog'liq, ammo ta'rifiga ko'ra, ular birinchi navbatda moliyaviy inqirozni bartaraf etishga va korxonaning boshqaruv qobiliyatini tiklashga qaratilgan. Bu chora-tadbirlar quyidagilardan iborat: 1) pul oqimlari va aylanma mablag'larni boshqarishni takomillashtirish; 2) ishlab chiqarishni qayta profillash; 3) rentabelsiz ishlab chiqarish ob'ektlarini yopish; 4) aktivlarni, butun korxonani yoki uning bir qismini sotish; 5) qarzdorlardan pul olishni tezlashtirish (ehtimol rentabellikka zarar etkazishi mumkin); 6) xarajatlarni kamaytirish va kechiktirish; 7) qarzni restrukturizatsiya qilish, qarzdorning talablarini boshqa shaxsga o'tkazish; 8) inqirozni boshqarish bo'yicha tajribali mutaxassislarni asosiy lavozimlarga jalb qilish; 9) ichki nazoratni kuchaytirish, ayniqsa korxona yangi majburiyatlarni olayotganda va to'lovlarni tasdiqlaganda, 10) boshqaruv hisobotini takomillashtirish.
Moliyaviy tiklanish - bu kompaniyaning to'lov qobiliyatini tiklashga qaratilgan moliyaviy menejment sohasidagi chora-tadbirlarni ishlab chiqish jarayoni Amalda, bu holda, ko'pincha moliyaviy sog'lomlashtirish doirasida individual chora-tadbirlar ko'rib chiqiladi, ular tizimlashtirilmagan va bir-biri bilan o 'zaro bog'lanmagan holda tavsiflanadi. Shu bilan birga, moliyaviy inqiroz moliyaviy tizimdagi qarama-qarshiliklarning ko'rsatkichi sifatida, har xil turdagi inqirozlarning korxonaga o'ziga xos "sinergik" ta'sirining ta'siri va shuning uchun moliyaviy sog'lomlashtirishga tarqoq yondashuvning natijasidir, faqat moliyaviy menejmentga e' tibor qaratish, inqiroz korxonalarini tiklashdagi muvaffaqiyatsizliklar sabablaridan biridir. Shuning uchun korxonani qayta tashkil etish sifatida chora-tadbirlar majmuini qo'llash zarur.
To'lov qobiliyatini tiklash - bu bankrotlik holatining rivojlanishiga yo'l qo'ymaslik imkonini beradigan korxona tiklanishining dastlabki bosqichining maqsadi Shuningdek, korxonaning moliyaviy tiklanishi uning to'lov qobiliyati va moliyaviy barqarorligini barqaror saqlash uchun sharoit yaratishni nazarda tutadi. Korxonaning uzoq muddatli moliyaviy to'lov qobiliyatini saqlash uchun. zarur bo'lgan asos uning barcha aktivlaridan faqat eng samarali foydalanishni yaratadi, bu esa korxonaning salohiyatini to'liq ro'yobga chiqarishga imkon beradi.


Qo‘yilgan maqsad va tahlil mazmunidan kelib chiqqan holda tahlil vazifalari
sifatida quyidagilarni tarkiblash mumkin:
- xo‘jalik yurituvchi subyektlar iqtisodiy nochorligi (bankrotligi)ning joriy va
istiqboldagi holatini baholash;
- xo‘jalik yurituvchi subyektlarda iqtisodiy nochorlik (bankrotlik)ning yuzaga
kelish sabablarini o‘rganish, tahlil etish;
- xo‘jalik yurituvchi subyektlar iqtisodiy nochorligi (bankrotligi)ni tahlil etishning
modellarini tuzib chiqish va uning o‘zgarishlarini baholash;
- xo‘jalik yurituvchi subyektlar iqtisodiy nochorligi (bankrotligi) risklarini
baholash va ularni minimallashtirish;
- xo‘jalik yurituvchi subyekt iqtisodiy nochorligi (bankrotligi)ni oldini olish
yuzasidan aniq chora-tadbirlar belgilash;
- iqtisodiy nochorlik (bankrotlik)ni oldini olish va unga qarshi kurashish
yuzasidan boshqaruv qarorlarini tayyorlash va uni amaliyotga joriy qilish .
Davomi bor............

Foydalanilgan adabiyotlar
https://uz.wikipedia.org/wiki/Bankrotlik
https://www.gazeta.uz/oz/2019/08/21/bankrotlik/
https://e-library.namdu.uz/65%20%D0%98%D0%BA%D1%82%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%B4/Korxona%20iqtisodiyoti.%20Muratov%20R.S.pdf
Muallif :Toshtemirov Muhammad Abdumalik o’g’li.
Telefon raqami: 943050755
Elektron pochta : [e-mail]
Ish joyi va lavozimi : Talaba , Toshkent moliya instituti 1-kurs.