|
Муаммоли савол:
Хонликлар даврида аҳоли рўйхати ўтказилганми?
Фарғона водийсида (яъни вилоятнинг маданий қисмида) 1270000 нафар аҳоли яшаган ва водий атрофидаги тоғли ҳудудларда 110000 нафар кўчманчи аҳоли яшаган.
Шу йили вилоят аҳолиси шаҳарлар кесимида қуйидагича бўлган.
№
|
Шаҳарлар
|
Эркаклар
|
Аёллар
|
Жами
|
1.
|
Янги Марғилон
|
4277
|
2241
|
6518
|
2.
|
Эски Марғилон
|
21920
|
20935
|
42855
|
3.
|
Қўқон
|
48936
|
37768
|
86704
|
4.
|
Наманган
|
33204
|
28184
|
61388
|
5
|
Чуст
|
9120
|
8483
|
17603
|
6.
|
Андижон
|
27163
|
22519
|
49682
|
7.
|
Ўш
|
19836
|
17561
|
37397
|
|
Жами
|
164456
|
137691
|
302147
|
1900 йилда вилоятнинг қишлоқ жойларида уездлар бўйича аҳолининг сони қуйидагича бўлган.
№
|
Уездлар
|
Эркаклар
|
Аёллар
|
жами
|
1.
|
Марғилон уезди
|
159993
|
137106
|
297039
|
2.
|
Қўқон уезди
|
170955
|
135881
|
306836
|
3.
|
Наманган уезди
|
168728
|
145572
|
314300
|
4.
|
Андижон уезди
|
174293
|
145658
|
319951
|
5
|
Ўш уезди
|
67994
|
62042
|
130036
|
|
Жами
|
741963
|
626259
|
1368222
|
Шу йили Фарғона вилоят аҳолисининг умумий сони уездлар бўйича шаҳарлар ва қишлоқларда қуйидагича миқдорни ташкил этган.
№
|
Уездлар
|
Эркаклар
|
Аёллар
|
жами
|
1.
|
Марғилон уезди (Янги Марғилон қўшилиб)
|
186190
|
160282
|
346472
|
2.
|
Қўқон уезди
|
219891
|
173649
|
393540
|
3.
|
Наманган уезди
|
211052
|
182239
|
393291
|
4.
|
Андижон уезди
|
201456
|
168177
|
369633
|
5
|
Ўш езди
|
87830
|
79603
|
167433
|
|
Жами
|
906419
|
763950
|
1670369
|
1914 йил 1 январгача Фарғона вилояти уездлари ва ҳудудлари бўйича аҳолининг зичлиги ҳақидаги маълумот қуйидагичадир.
Уездлар
|
Ҳудуди кв. Верет
|
Аҳолии (шаҳар аҳолиси билан)
|
Аҳолии (шаҳар аҳолиси қўшилмасдан)
|
1 кв. веретда аҳоли зичлиги
|
Шаҳар аҳолиси қўшилганда
|
Шаҳар аҳолиси қўшилмаганда
|
Андижон
|
13126
|
480321
|
393580
|
36,59
|
29,98
|
Қўқон
|
12188
|
515210
|
395043
|
42,27
|
32,41
|
Марғилон
|
15183
|
493022
|
432105
|
32,47
|
28,46
|
Наманган
|
26241
|
483726
|
383023
|
18,43
|
14,60
|
Ўш
|
14388
|
210901
|
159155
|
14,86
|
11,05
|
Вилоят бўйича
|
81126
|
2183180
|
1762906
|
26,91
|
21,73
|
Cанкт-Петербург марказий давлат тарих архиви (Ф.398. он.75, 544-иш, 4 варақ) маълумотлари бўйича келтирилган маълумот асосида Қўқон, Андижон ва Наманган уездлари аҳолиси нисбатан зич жойлашган ва кўпчиликни ташкил этган.
Шуни таъкидлаш лозимки, бу вақтда вилоят аҳолисининг 19,3 % шаҳарларда истиқомат қиладилар.
Юқорида келтирилган жадваллар шуни кўрсатадики, вилоят аҳолисининг умумий сони 1891 йилда 801598 нафарни, 1914 йилда эса 2183180 нафарни ташкил этган. Ёки 24 йил ичида вилоят аҳолиси 1382582 нафарга ортганлигидан далолат беради.
Шу йилларда, яҳни 1891 йилда вилоят шаҳарларининг умумий аҳолиси 302147 нафарни, 1914 йилда эса 512811 нафарни ташкил этиб, шу йиллар ичида шаҳар аҳолиси 210664 нафарга ортган.
Ўрганилаётган даврда Фарғона вилояти шаҳарларида аҳолининг ўсиш динамикаси қуйидаги жадвалда кўрсатилган.
Йиллар
|
Қўқон
|
Андижон
|
Марғилон
|
Янги Марғилон
|
Наманган
|
Ўш
|
1880
|
34305
|
45121
|
26195
|
2005
|
22187
|
3307
|
1898
|
82559
|
46680
|
36592
|
8977
|
61906
|
36474
|
1900
|
86604
|
49682
|
42855
|
6518
|
61388
|
37397
|
1906
|
107666
|
70682
|
46721
|
8348
|
66748
|
42578
|
1910
|
113636
|
76367
|
48148
|
12746
|
81163
|
44204
|
1914
|
120000
|
86741
|
60917
|
16023
|
100703
|
51746
|
Шуни таъкидлаш лозимки, вилоят шаҳарлари аҳолиси айниқса, ХХ аср бошларига келиб тез суръатлар билан ортиб борди. Бунинг асосий сабаби шаҳар аҳолиси табиий кўпайиш билан биргаликда шаҳарларнинг темир йўл билан боғланиши, завод ва фабрикаларнинг пайдо бўлиши ва ривожланиб бориши, савдо муносабатларининг жонланиши, қишлоқларда ерсиз деҳқонларнинг пайдо бўлиши ва уларнинг иш излаб шаҳарларга келиши ҳам ўз таъсирини кўрсатганди.
Аҳолининг ижтимоий таркибидаги ўзгаришлар
Аҳоли сонининг ортиб бориши билан биргаликда, унинг ижтимоий таркибида ҳам ўзгаришлар содир бўлди. Айниқса, ижтимоий таркибидаги ўзгаришлар ХХ аср бошларида сезиларли даражада бўлди.
Унинг сабаби, водий шаҳарларига саноат ва банк капитали кириб кела бошлади, янги заводлар, йирик банклар бўлимлари, савдо фирмаларининг бўлимлари ташкил топиши эди. Шу билан бирга капиталистик муносабатларнинг шаклланиши билан боғлиқ холда махаллий буржуазия вакиллари ҳамда маҳаллий ишчилар синфи шакллана бошлади. Маҳаллий халқлар орасидан шаклланаётган ишчилар синфининг вакилларинг пахта тозалаш, ёғ-мой ва бошқа заводларнинг, темир йўл ишчилари ҳамда ёлланган ишчилар ташкил этардилар.
Қуйидаги жадвал Туркистон ўлкасининг саноати ривожланган шаҳарлардаги ишчилар синфи ва уларнинг ҳар 1000 нафар аҳолига ўртача тўғри келадиган ишчиларнинг сони ҳақида маълумот беради:
-
№;
|
Шаҳарлар
|
Аҳоли сони
|
Ишчилар сони
|
1000 та ишчига ўртача
|
1.
|
Тошкент
|
271023
|
2528
|
9
|
2.
|
Қўқон
|
120167
|
2487
|
21
|
3.
|
Андижон
|
86741
|
2435
|
28
|
4.
|
Наманган
|
81163
|
1779
|
22
|
5.
|
Самарқанд
|
97530
|
1421
|
15
|
6.
|
Марғилон
|
48148
|
917
|
17
|
7.
|
Скобелев
|
12746
|
693
|
54
|
8.
|
Катта Қўрғон
|
12089
|
336
|
28
|
Жадвал ишчилар синфининг сони жиҳатидан хам, ҳар 1000 аҳолига ўртача тўғри келадиган ишчилар сони жихатидан хам Фарғона вилояти шаҳарлари устивор эканлигини кўрсатиб турибди. Бу кўрсаткич Фарғона вилоятининг саноат жиҳатидан ўрганилаётган даврда ривожланган ҳудуд эканлигидан далолат беради.
1913 йилда вилоят ишчиларининг миллий таркиби бўйича: ўзбеклар – 4964 нафарни, руслар – 535, қирғизлар – 15, тожиклар – 19, қашқарликлар – 102 нафарни ва бошқа миллат вакиллари 427 нафарни ташкил этган.
Вилоят аҳолисини вилоят шаҳар, уезд ва вилоят бошқармалари маъмурияти вакиллари, харбийлар, савдогарлар, ҳунармандлар руҳонийлар ва бошқалар ташкил этардилар.
Улар ҳақида қуйидаги жадваллар маълумот берадилар.
Муаммоли савол:
Аҳолининг ижтимоий таркиби деганда нимани тушунасиз?
Фарғона вилояти аҳолиси 1900 йилда қуйидаги табақаларга бўлинган эди. (Уездлар бўйича)
Табақалар
|
Янги Марғилон
|
Марғилон уезди
|
Қўқон уезди
|
Наманган уезди
|
Андижон уезди
|
Ўш уезди
|
Вилоят бўйичп
|
|
эркак
лар
|
Аёл-лар
|
Эркак
лар
|
аёллар
|
эркаклар
|
аёллар
|
Эркак-лар
|
аёллар
|
Эркак-лар
|
аёллар
|
эркаклар
|
Аёл-лар
|
Эркак-лар
|
аёллар
|
ҳар иккаласи
|
|
Дворянлар: наслий
шахсий
|
227
313
|
201
299
|
5
7
|
6
6
|
43
89
|
38
65
|
67
54
|
93
53
|
29
85
|
26
72
|
14
34
|
17
31
|
385
582
|
381
526
|
766
1108
|
Руҳонийлар (белого)
|
10
|
7
|
-
|
-
|
1
|
-
|
2
|
3
|
3
|
4
|
2
|
2
|
18
|
16
|
34
|
Фахрий: наслий, фуқаролар: шахсий
|
31
|
24
|
-
2
|
-
1
|
18
23
|
9
16
|
2
|
3
|
7
9
|
3
5
|
14
22
|
16
27
|
128
|
104
|
232
|
Савдогарлар
|
26
|
19
|
6
|
5
|
443
|
316
|
12
|
3
|
52
|
30
|
60
|
63
|
599
|
436
|
1035
|
Мешчанлар
|
546
|
346
|
14
|
11
|
556
|
327
|
272
|
240
|
151
|
140
|
65
|
60
|
1604
|
1124
|
2728
|
Деҳқонлар
|
691
|
408
|
515
|
395
|
161
|
95
|
210
|
152
|
389
|
297
|
657
|
493
|
2623
|
1840
|
4463
|
Истеҳфодаги ва захирадаги қуйи чиновниклар
|
-
|
-
|
39
|
28
|
289
|
135
|
114
|
36
|
160
|
110
|
51
|
44
|
653
|
353
|
1006
|
Маҳаллий (туземци)
|
2433
|
937
|
181325
|
157589
|
218268
|
172648
|
210329
|
181646
|
200571
|
167490
|
36830
|
78931
|
899756
|
759241
|
1658997
|
Жами: Аёллар ва эркаклар
|
4277
|
2241
|
181913
|
158041
|
219891
|
173649
|
211062
|
182229
|
201456
|
168177
|
87749
|
79689
|
906348
|
764021
|
1670369
|
Жами: биргаликда
|
6518
|
399954
|
393540
|
393291
|
369633
|
167433
|
1670369
|
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
