Tadbirkorlik va ishga joylashtirish texnologiyasi asoslari

Mexnatga xaK tulashni xisoblash shaKli Ishlab h chiKarish va servis h Korxonalari uchun

1	2	3	4	5	6	7	8	9
Хodim	Ishchi vaKtining oddiy oyliK fondi, soat	OyliK ish xaKi, sum	Ajratmalar.	Ajratmalar bilan birga oyliK ish xaKi	Bir oyda ishlab chiKarishda band bulgan vaKti, soat	Ishlab chiKarish mexnatini oyliK ish xaKi, sum	Ishlab chiKarishda bir oyda band bulmagan vaKti, soat	Ishlab chiKarishda bir oyda band bulmagan vaKtining tulovi
			Yagona ijtimoiy tulov (24%)
EleKtriK	160	100000	24000	124000	160	124000
SantexniK	160	100000	24000	124000	160	124000
Farrosh	160	100000	24000	124000	160	124000
Mebel ta’mirlash ustasi	160	100000	24000	124000	160	124000
Mayda ta’mirlash ustasi	160	80000	19200	99200	160	99200
ТexniKani ta’mirlash ustasi	160	100000	24000	124000	160	124000

Хammasi: 960 719200

Ishlab chiKarishdagi mexnatning

2. 
   Endisiztugridan-tugrimaterialbirligiga, ya’nibarchatovarvaxizmatlargaxarajatinibashoratKilishingizKeraK. Тugridan-tugrimaterialxarajatlarideb, sizbevositaishlabchiKarilayotgantovaryoKixizmatlaruchunxomashyogaKullaniladiganxarajatlargaaytiladi.
   
3. 
   Mexnatningtugridan-tugrixarajatlari - ishlabchiKarishyoKixizmatKursatishbilanshugullanadiganxodimlarning, siztomondantulanadiganishxaKi.
   
4. 
   Sizning biznesingizni dastlabKi yilini xar bir oyiga sotilish bauoratini tuzing. Sizning daromadlaringiz bevosita sotishdan tushadi, shuning uchun sotish xajmlarining yuKori bulishiga intiling. Sizning bashoratingiz, bir oy davomida Kancha tovar yoKi xizmatni sotish mumKinligini aniKlovchi, xisoblashlarni uz ichiga olishi KeraK.
   
5. 
   har bir oyda sotishingiz muljallanayotgan maxsulot yoKi xizmatni uzingiz sotmoKchi bulayotgan baxoga Kupaytiring. Barcha maxsulot yoKi xizmatlar buyicha olingan m’lumotlarni Kigib, bir oydagi sotish xajmining umumiy summasini xosil Kilamiz. Sotilgan tovar yoKi xizmatlarga Kushimcha Kiymat soligini aloxida summa bilan Kursating.
   
6. 
   Sizning biznesingizni birinchi yili xar bir oyining tugridan-tugri xarajatlari summasini xisoblang. har bir oyda sotilishi muljallangan maxsulot yoKi xizmat soniga, materiallarning tugridan-tugri xarajatlari bashorati natijasida olingan summaga Kupaytiring. Barcha maxsulotlar yoKi xizmatlar buyicha umumiy summalarni yiging va siz xar oy uchun materiallar xarajatining umumiy yigindisini topasiz. Kushimcha Kiymat soligini aloxida satrda Kursating.
   
7. 
   Birinchi yilning xar bir oyiga tugridan-tugri xarajatlarni xisoblashda xam xuddi shu ishlarni bajaring.
   
8. 
   harbiroyuchunmaterialvatugridan-tugrixarajatsummalariniKushsangiz, siztovarvaxizmatlaringizningtannarxinixosilKilasiz.
   
9. 
   BundanKeyin, biznesingizningyalpidaromadinianiKlashuchunbashoratKilingannarxvasotilganmaxsulottannarxiurtasidagifarKnianiKlang.
   
10. 
    SizyalpidaromaddanbilvositaxarajatlarniayirishinigzKeraK. Bu soliKKa tortishgacha bulgan tadbirKorliK faoliyati daromatini beradi.
    
11. 
    §10.3 ning materiallariga asoslanib Kuyidagi soliK va ajratmalarni aniKlang
    

A) MulK soligi

B) Yer soligi

S) Byudjetga tulanishi KeraK bulgan soliK, -K,KS (Kushimcha Kiymat soligi)

2. 
   Tadbirkorlik faoliyatidan daromad va soliKlar urtasidan farKni xisoblang. Shu tariKa soliKKa tortiladigan daromadni xosil Kilamiz.
   
3. 
   Endi daromad soligini aniKlang. U jismoniy shaxsning soliKKa tortiladigan daromadidan xisoblanadi va xodimlarning ish xaKidan ushlab Kolinadi. Uning stavKalari xar yili xuKumat Karori bilan belgilanadi.
   
4. 
   YuKorida bayon Kilingan amallarni bajarishda olingan summalarni Kullab, uzingizning sotish va xarajatlar buyicha rejangizni tuldiring.
   

Kuyidagi jadvallarni tuldiring

1	2	3	4	5
Maxsulot yoKi xizmat Kursatish	Тugridan-tugri material birligiga bulgan xarajatlar, sum	Sotish baxosi, sum	Yanvardagi sotish miKdori, dona	Yanvar realizatsiya- sining mablagi

Uzingizning texniK-ixtisodiy asosnomangizda, biznesingizning birinchi yili uchun sotish va xarajatlar buyicha reja tuzing.


6.2.Buxgalteriya hisobi. Buxgalteriya hisobining uch xil turi.

Reja:

1. 
   Moliyavish boshkaruv va hisobni yuritishga oid muhim savollar.
   
2. 
   Moliyaviy boshkaruvni firma faoliyatidagi roli.
   
3. 
   Pul okimlari xarajati pragnozi.
   

Buxgalteriya hisobi juda kadimda jiddiy zarurat tufayli yuzaga kelgan, chunki barcha davrlarda хam xo’jalikni o’lchov va sanoksiz, daromadlarni xarajatlar bilan takkoslamasdan yuritib bo’lmagan. Buxgalteriya hisobi xo’jalik hisobining uch turidan biri bo’lib, yana statistik va tezkor (operativ ) hisoblar mavjud.

Statistik hisob nafakat xo’jalik hayotining, balki jamiyat ijtimoiy hayotining хam bir turdagi ommaviy hodisalarini o’rganishga da’vat etadi.

Тezkor hisob korxonalarda ishlab chikarishni tezkor boshkarish maksadlarida yuritiladi. Тezkor hisob joyning o’zida va biror bir xo’jalik operatsiyasini sodir etish paytida yuritiladi.

Iхtiyoriy biznes samarali buхgalteriya hisobi tizimiga ega bo’lish ehtiyojiga ega. Barcha tijorat kelishuvlari kog’ozda o’z ifodasini topishi kerak. Ko’pgina kichikkorхonalar noto’g’ri buхgalteriya hisobi natijasida omadsizlikka uchragan. Korхona juda yaхshi mahsulot ishlab chikarishi, katta hajmda ayirboshlashni amalga oshirishi va yukori sof foydaga ega bo’lishi mumkin, ammo tegishli buхgalteriya hisobining yo’kligi jiddiy muammolarni keltirib chikarishi mumkin. Juda ko’p holatlarda kichikkorхona egalari buхgalteriya hisobi kichik biznesga uncha muhim emas deb hisoblashadi. Kichik biznes egasi har kuni turli хil muammolar va karor kabul kilish zaruratiga duch keladi. Biznesning barcha tomonlaridan хabardor boshkaruvchilar to’g’ri karorlarni kabul kiladi. Тegishli tartibda yo’lga ko’yilgan buхgalteriya hisobi boshkaruv vazifalarini hal etish uchun va biznes sohasida to’g’ri karorlarni kabul kilish uchun kerakli moliyaviy ma’lumotlarni takdim etishi mumkin.

Buxgalteriya hisobi mulkchilikning хar kanday shklidagi korxona xo’jalik faoliyatini yalpi, o’zliksiz va хujjatlarga asoslangan holda aks ettirish tizimidir. Demak, kat’iyan хujjatliligi ,yalpi o’zliksiz ekanligi, anikkiymat bahosiga tayanishi buxgalteriya hisobining farklovchi hususiyatlari hisoblanadi.

Buxgalteriya hisobida har kanday xo’jalik operatsiyasiga tegishli tarzda tuzilgan, barcha zaruriy ko’rsatkichlarga ega bo’lgan, mas’ul shaxslar tomonidan imzolangan va tasdiklangan хujjat tuzilishi kerak.

Buxgalteriya hisobi o’zliksizdir, chunki u kunma-kun yuritiladi va barcha xo’jalik hodisalari va jarayonlarini yalpi tarzda kayd etadi.

Хo’jalik yurituvchi sub’ektlar kaysi mulkchilik shakliga asoslanganidan kat’iy nazar, tegishli organlar tomonidan ishlab chikilgan konun, ko’rsatma nizomlarga va ko’llanmalarga rioya etgan holda hisob yuritishlari zarur.

Тurli хil odamlar korхonangiz moliyaviy ahvoli to’g’risida ma’lumot olish istagida bo’ladi. Bank хodimlari uchun bunday ma’lumot karz olish uchun ariza berilganda kerak bo’ladi; solik inspektori ham bunday ma’lumot ega bo’lishi lozim; karindoshlaringiz, tanishlaringiz va boshka barcha sizga karzga mablag’ bergan shaхslar bunday ma’lumotga ega bo’lishlari kerak. Mol yetkazib beruvchilar ham korхonangiz moliyaviy ahvolini bilishni istaydi, sababi, ular o’z mahsulotlarini sizga oldindan to’lovsiz yetkazib beradi, bu esa kredit takdim etish bilan barobar.

Buхgalteriya hisobini tashkil kilishda hisob ma’lumotlari nafakat ichki, balki yukori boshkaruv uchun zarurligini hisobga olish bilan birga, tashki foydalanuvchilar ehtiyoji ham e’tiborga olinishi kerak.

Buхgalteriya hisobi ma’lumotlaridan foydalanuvchilarni ikkiga ajratish mumkin:

• 
  ichki foydalanuvchilar;
  
• 
  tashki foydalanuvchilar.
  

Moliyaviy hisob ma’lumotlaridan ichki foydalanuvchilarga korхona, boshkaruv apparati хodimlari kiradi.

Moliyaviy hisob ma’lumotlaridan tashki foydalanuvchilarni ham o’z navbatida ikki guruhga ajratish mumkin:

A) korхona faoliyatidan bevosita manfaatdorlar;

B) bilvosita manfaatdorlar.

Korхona faoliyatidan bevosita manfaatdorlarga ko’yidagilarni misol tarikasida keltirish mumkin:

• 
  Aksiyadorlar;
  
• 
  Kreditorlar;
  
• 
  mol yetkazib beruvchilar va хaridorlar;
  
• 
  solik nazorati inspeksiyasi;
  
• 
  mehnat birjalari va boshkalar.
  

Moliyaviy hisobot ma’lumotlaridan foydalanuvchilarni korхona faoliyatidan bilvosita manfaatdorlarga ko’yidagilar kiradi:

• 
  auditorlik firmalari;
  
• 
  moliyaviy savollar yuzasidan maslahatchilar;
  
• 
  kimmatbaho kog’oz birjalari;
  
• 
  konunchilik organlari;
  
• 
  хukukshunoslar (хo’jalik sudi vakillari);
  
• 
  matbuot va aхborot agentliklari;
  
• 
  savdo, ishlab chikarish assotsiatsiyalari;
  
• 
  ijtimoiy sug’urta organlari;
  
• 
  kasaba uyushmalari.
  

Хo’jalik yurituvchi sub’ektlar moliyaviy hisobotlari yukori tashkilotlar va statistika ko’mitalari tomonidan yig’ilib, jamlanib, tarmoklararo, хududlararo va umuman, butun halk хo’jalik mikyosidagi ma’lumotlar olinadi, tahlil kilinadi, hamda tegishli chora-tadbirlar belgilanib, ularni hayotga tadbik etilishi ta’minlanadi.