Tadbirkorlik va boshqaruv” fakuplteti “sirtqi (maxsus sirtqi)” bo’lim

3-chizma.Befarqlikkartasi.
Ehtiyojlarningharbirdarajasigako‘racheksizbefarqlikegrichizig‘imavjudbo‘lishimumkin. Bizsoddako‘rinishdafaqatuchtaegrichiziqniifodaladik. Buuchegrichiziqtovarlarto‘plaminingranjirovkasi (tartibini) ta’minlaydi.Zanjirlashto‘plamlarniafzallikningengyuqoridarajasidanengkamtomongayo‘naltirilgantartibdaqo‘yibchiqadi.Biroq, butartibbirto‘plamningboshqabiridannechog‘liqafzalliginiko‘rsatibberaolmaydi.
Boshqa sharoitlar teng bo‘lganda iste‘molchi ko‘proq tovarlar to‘plamini sotib olishni afzal ko‘radi. Biroq kutilgan natija uning harid qilish imkoniyatiga bog‘liq bo‘ladi. Bozor tovarlar narxini belgilaydi, afzal ko‘rishni esa iste‘molchi daromadlari darajasiga bog‘liq bo‘ladi. Iste’molchihatti-harakatinitushunishdaiste’molchibyudjetiningcheklanganligimuhimahamiyatkasbetadi.Byudjetcheklanganligiiste’molchiningmuayyanpuldaromadlarimavjudligisharoitidanarxlarningmuayyandarajasidauyokibuturdagitovarlarningma’lumcheklanganmiqdorinisotibolishimkoniyatiorqaliifodalanadi.Iste’molchibyudjetiningcheklanganliginigrafikdaikkiturdagitovarnisotibolishningturlikombinatsiyalariniko‘rsatuvchibyudjetchizig‘ishaklidahamaksettirishmumkin.
Iste’molchibyudjetichizig‘iningholatigauningdaromadlarivatovarlarnarxiningo‘zgarishita’sirko‘rsatishimumkin.

4-chizma. Byudjet chizig’i
Agar barcha daromad A tovarni sotib olishga sarflansa, narxlarning mavjud darajasida iste‘molchi uning K nuqtaga teng bo‘lgan miqdoriga ega bo‘ladi, bunda u B tovarning biror donasini ham xarid qila olmaydi. Boshqa shunday vaziyat yotiq o‘qning M nuqtasida aks etadi.
K va M nuqtalarni bog‘lovchi chiziq byudjet cheklanganligini ifodalaydi. Narx va daromadlarning mavjud darajasida iste‘molchi ikki tovarning byudjet chizig‘i tashqarisidagi har qanday uyg‘unlashgan miqdorini xarid qila olmaydi.
Iste‘molchi tovarlarni xarid qilishning muvozanati nuqtasi mavjud cheklangan daromadlar darajasida mumkin bo‘lgan maksimal naflilikni ifodalaydi.
Muvozanatli nuqtaga erishgach iste‘molchi o‘z xaridining tarkibini o‘zgartirishga har qanday rag‘batni yo‘qotadi, chunki bu naflilikning yo‘qotilishini bildiradi.
Shunday qilib, iste‘molchi hatti-harakatini tushunishda iste’molchi byudjetining cheklanganligi muhim ahamiyat kasb etadi.Byudjet cheklanganligi iste‘molchining muayyan pul daromadlari mavjudligi sharoitida narxlarning muayyan darajasida u yoki bu turdagi tovarlarning ma‘lum cheklangan miqdorini sotib olish imkoniyati orqali ifodalanad⁸.Iste‘molchi byudjetining cheklanganligini grafikda ikki turdagi tovarni sotib olishning turli kombinattsiyalarini ko‘rsatuvchi byudjet chizig’i shaklida ifodalanadi.