Тадбиркорлик ҳуқуқи

3-§. Воситачилик шартномасининг бекор бўлиши

Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик Кодексининг 845-моддасига мувофиқ воситачилик шартномаси қуйидаги сабабларга кўра бекор қилинади:

• 
  комитент шартномани бажаришдан бош тортганда;
  
• 
  воситачи шартномани бажаришдан бош тортганда;
  
• 
  воситачи вафот этганда, у муомалага лаёқатсиз, лаёқати чекланган, бедарак йўқолган ёки ночор деб топилганда.
  

Комитент воситачига берган топшириғини истаган вақгда бекор қилиб, зоситачилик шартномасини бажаришдан бош тортиш ҳуқуқига эга. Бунда воситачининг топшириғи бекор қилиниши муносабати билан кўрган зарари умумий асосларда қопланади. Воситачилик шартномаси амал қилиш муддати кўрсатилмаган ҳолда тузилган тақцирда комитент шартнома бекор қилиниши ҳақида, агар шартномада хабар қилишнинг узоқроқ муддати назарда тутилган бўлмаса, камида ўттиз кун олдин воситачини хабардор қилиши шарт. Бундай ҳолда комитент воситачига у шартнома бекор қилингунча тузган битимларга ҳақ тўлаши, шунингдек воситачи шартнома бекор бўлгунича қилган харажатларни тўлаши шарт.
Топшириқ бекор қилинган тақцирда комитент воситачи ихтиёридаги ўз мол-мулкини восигачилик шартномасвда белгиланган муддатда, борди-ю, бундай мудцат белгиланмаган бўлса, дарҳоя тасарруф этиши шарт. Агар комитент бу мажбуриятни бажармаса, воситачи мол-мулкни комитент хд*собидан сақлаб қўйишга, топширишга ёки уни комитент учун иложи борича фойдали баҳода сотишга ҳақпи (ФКнинг 843-моддаси).
Агар воситачилик шартномасида бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, воситачи шартномани бажаришдан бош тортишга ҳақпи эмас. Шартнома амал қилиш мудцати кўрсатилмасдан тузилган ҳоллар бувдан мусгасно. Бундай ҳоцда воситачи комигенгга шартномани бекор қилиши ҳақида, агар хабар қилишнинг узоқрох мудцати шартномада назарда тутилган бўлмаса, камида ўттиз кун олдин хабар бериши керак (ФКнинг 877-моддаси).
Воситачи топшириқни бажаришдан бош тортаётганлиги ҳақида хабардор қилинган комитент воситачинингтопшириқри бажаришдан бош тортаётганлиги ҳақида билдиришномаолган кундан эътиборан, агар шартномада бошқача муддат белгиланган бўлмаса, ўн беш кун ичида воситачи ихтиёридаги ўз мол-мулкини тасарруф этиши шарт.
Воситачилик шартномасини бажаришдан бош тортган воситачи воситачилик ҳақини олиш ҳамда шартнома бекор бўлган пайтда ўзига тегишли бўладиган харажатларни, шунингдек, шартнома бекор қилингунча ўзи тузган битимлар учун воситачилик ҳақини ундириб олишга ҳақли бўлади.
Фуқаро вафот этган, муомалага лаёқатсиз, ёки лаёқати чекланган ёки бедарак йўқолгай-деб топилган ҳолларда ҳамда воситачи юридик шахс тугатилган тақцирда воситачилик шартномаси бекор қилинади.
Восктачи юридик шахс қайта ташкил этилганида унинг воситачи сифатидан ҳуқуқ ва мажбуриятлари, башарти қайта ташкил этиш юз берганлиги ҳақидаги маълумотни олган кундан бошлаб ўттиз кун ичида комитент шартномани бекор қилганлиги ҳақида хабар бериш қонуний ворисларга ўтади. Комитент фуқаро вафот этган, у муомалага лаёқатсиз ёки лаёқати чекланган деб топилган тақцирда, шунингдек юридик шахс тугатилган тақцирда воситачи ўзига берилган топшириқни ксшитентнинг меросхўрларидан ёки ҳуқуқий ворислари (вакиллари)дан тегишли кўрсатмалар келгунча бажариб туриши шарт (ФКнинг 848-модцаси).