Tadbirkorlik, uning turlari va shakllari

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. Mirziyoyev
SOLIQLAR VA BOSHQA MAJBURIY TO‘LOVLAR
O‘zbekiston Respublikasining yangi tahrirdagi «Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to‘g‘risida»gi qonuni 9-moddasida tadbirkorlik faoliyati subyektlarining majburiyatlari qatorida soliqlar va boshqa maj- buriy to‘lovlarni to‘lashi belgilab qo‘yilgan. Soliq kodeksida soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar tushunchalari mazmuni quyidagicha yoritib o‘tilgan.
Soliqlar deganda ushbu Kodeksda belgilangan, muayyan miqdorlarda undiriladigan, muntazam, qaytarib berilmaydigan va beg‘araz xususiyat- ga ega bo‘lgan, budjetga yo‘naltiriladigan majburiy pul to‘lovlari tushu- niladi.
Boshqa majburiy to‘lovlar deganda ushbu Kodeksda belgilangan dav- lat maqsadli jamg‘armalariga majburiy pul to‘lovlari, bojxona to‘lovlari, shuningdek vakolatli organlar hamda mansabdor shaxslar tomonidan yuridik ahamiyatga molik harakatlarni to‘lovchilarga nisbatan amalga oshirish uchun, shu jumladan muayyan huquqlarni yoki litsenziyalar va boshqa ruxsat beruvchi hujjatlarni berish uchun to‘lanishi lozim bo‘lgan yig‘imlar, davlat boji tushuniladi.
O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi, 12-modda
Demak, soliq - bu davlatning o‘z vazifalarini amalga oshirishi uchun zarur bo‘lgan moliyaviy mablag‘larni shakllantirish maqsadida jismoniy va huquqiy shaxslardan budjetga majburiy to‘lovlarni undirish shakli.

SOLIQ SOLISHNING UMUMBELGILANGAN VA
SODDALASHTIRILGAN TARTIBI
O‘z tadbirkorlik faoliyatini boshlagan har bir tadbirkor soliqlarni hi- soblash va to‘lash borasida yetarli bilimga ega bo‘lishi lozim. Chunki soliqlar o‘z tavsifiga ko‘ra tadbirkor uchun xarajat mazmuniga ega bo‘lib, uning moliyaviy natijalariga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Shunga ko‘ra, o‘zi to‘laydigan soliqlarni oldindan rejalashtirmaslik tadbirkorlik faoliyatiga ham salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
Eng avvalo tadbirkor o‘zi uchun soliq solishning qanday tartibidan foy- dalanish ma’qulligini aniqlab olishi kerak. Umuman olganda, tadbirkorlik subyektlari ikki xil ko‘rinishda soliqqa tortilishi mumkin:

1. 
   umumbelgilangan tartibda;
   
2. 
   soddalashtirilgan tartibda.
   

Birinchi tartib barcha umumbelgilangan soliqlarni hisoblab chiqarish va to‘lashda qo‘llaniladi. Bunda har bir soliq turi bo‘yicha alohida hisob- kitob ishlari amalga oshiriladi va belgilangan muddatda soliq summasi to‘lab boriladi.
Ikkinchi tartib ayrim soliq to‘lovchilarni qo‘llab-quvvatlash, rag‘- batlantirish, ularga muayyan shart-sharoit va imtiyozlar yaratish maqsa- dida qo‘llaniladi.Bunda umumbelgilangan soliqlarning barchasi yoki bir nechtasi o‘rniga boshqa umumlashtirilgan soliq turi joriy etilishi mumkin.
O‘z tadbirkorlik faoliyatini boshlagan har bir tadbirkor soliqlarni hi- soblash va to‘lash borasida yetarli bilimga ega bo‘lishi lozim. Chunki soliqlar o‘z tavsifiga ko‘ra tadbirkor uchun xarajat mazmuniga ega bo‘lib, uning moliyaviy natijalariga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Shunga ko‘ra, o‘zi to‘laydigan soliqlarni oldindan rejalashtirmaslik tadbirkorlik faoliyatiga ham salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
Eng avvalo tadbirkor o‘zi uchun soliq solishning qanday tartibidan foy- dalanish ma’qulligini aniqlab olishi kerak. Umuman olganda, tadbirkorlik subyektlari ikki xil ko‘rinishda soliqqa tortilishi mumkin:

3. 
   umumbelgilangan tartibda;
   
4. 
   soddalashtirilgan tartibda.
   

Birinchi tartib barcha umumbelgilangan soliqlarni hisoblab chiqarish va to‘lashda qo‘llaniladi. Bunda har bir soliq turi bo‘yicha alohida hisob- kitob ishlari amalga oshiriladi va belgilangan muddatda soliq summasi to‘lab boriladi.
Ikkinchi tartib ayrim soliq to‘lovchilarni qo‘llab-quvvatlash, rag‘- batlantirish, ularga muayyan shart-sharoit va imtiyozlar yaratish maqsa- dida qo‘llaniladi.Bunda umumbelgilangan soliqlarning barchasi yoki bir nechtasi o‘rniga boshqa umumlashtirilgan soliq turi joriy etilishi mumkin.