Tadbirkorlik faoliyati va uning shakllari. Tadbirkorlik kapitali va uning aylanishi. Reja

Tadbirkorlik faoliyati va uning shakllari. Tadbirkorlik kapitali va uning aylanishi.

Reja:

• Tadbirkorlik faoliyati tushunchasi, uning vazifalari va rivojlanish shart – sharoitlari
• Tadbirkorlik faoliyatining shakllari
• Tadbirkorlik kapitalining xarakati va uning bosqichlari
• Tadbirkorlik kapitalining aylanishi. Asosiy va aylanma kapital

Foydalangan adabiyotlar

• Karimov I.A. “Iqtisodiyotni erkinlashtirish, resurslardan tejamkorlik bilan foydanlanish bosh yo`limiz”/ “Xalq so`zi” 2002 y. 15 fevral
• Makkoniyel K, Bryus S. “Ekonomika”/ “Respublika” 1992 y.
• O`lmasov A, Sharifxo`jayev M. “Iqtisodiyot nazaryasi” T. “Mehnat” 1995 y.

Tadbirkorlik faoliyati

• Mavjud qonun –qoidalar doirasida, mulkiy ma’suliyat ostida va foyda olish maqsadida tahlika bilan amalga oshirilgan iqtisodiy faoliyatdir.

TADBIRKORLIKNING ASOSIY VAZIFALARI

• M e n yu g a ch i q i sh

• Tadbirkorlikning asosiy vazifalari

• - Tadbirkor iqtisodiy resurslarni o`zaro birlashtiradi.
• - Tadbirkor korxona faoliyatining maqsadini aniqlab beradi.
• - Tadbirkor innovator va tashabbuskor shaxsdir.
• - Tadbirkor faoliyati - bu tavakkallikaga boruvchi faoliyatdir.

TADBIRKORLIK FAOLIYATI RIVOJLANISHINING SHART-SHAROITLARI

• M e n yu g a ch i q i sh

• Tadbirkorlik faoliyati rivojlanishining shart-sharoitlari

• - Xo`jalik yuritishda va boshqa iqtisodiy faoliyatlarda huquq va erkinliklarga ega bo`lishi;
• - Ishlab chiqarish vositalariga, ishlab chiqarilgan mahsulot va olingan daromadga mulkchilik huquqiga ega bo`lishi;
• - Xo`jalik yuritish yo’lini erkin tanlash, daromadni investitsiyalash imkoniyati va shu kabilarni real ta'minlaydigan iqtisodiy muhit va ijtimoiy-siyosiy sharoitlar;
• - Erkin tadbirkorlik, mulkchilik va o`zlashtirishning turli-tuman shakllari va turlari mavjudligi;
• - Iqtisodiy ma'lumot va malaka, soliq imtiyozlari, tijorat qonunchiligi ham tadbirkorlik rivojlanishining shart-sharoitlari.

TADBIRKORLIK FAOLIYATINING SHAKLLARI

• M e n yu g a ch i q i sh

• Tadbirkorlik faoliyatining shakllari

• Davlat tadbirkorligi

• Xususiy tadbirkorlik

• Jamoa tadbirkorligi

• Hissadorlik jamiyatlari

• Shaxsiy tadbirkorlik

Korxona (firma)

• Iqtisodiy faoliyatni tashkil qilishning asosiy ijtimoiy – iqtisodiy shakli, milliy iqtisodiyotning birlamchi bo`g`ini va tovarlar ishlab chiqarish (xizmat ko`rsatish) bo`yicha tadbirkorlik faoliyati subyekti

Korxonaning tashkiliy shakllari

• Tashkiliy – huquqiy shakllari:
• Individual (yakka) xo`jalik;
• Sherikchilik asosidagi korxona;
• Korporatsiya (aksioner mulkdorligi asosida tashkil qilinadi)

Tadbirkorlik faoliyatida tashkil etiluvchi monopalistik birlashmalar

• Kartellar (Bir tarmoq tadbirkorlari o’rtasidagi narxlar, mahsulot sotish bozorlari, ishlab chiqarish umumiy xajimdagi ularninig ulushlari, mahslot o’lshamlari va shu haqidagi kelishuv);
• Sindikat (mahsulot sotish birlashtiriladi);
• Konsorsium (yirik moliyaviy lohiyalarni amalga oshirish maqsadida birlashuvi);
• Konsern (qatnashish tizimi orqali nazoratni amalga oshiruvchi ko`p tarmoqli uyushma).

Ishlab – chiqarishning to`planuv darajasi bo`yicha

• Mayda korxonalar
• O`rta korxonalar
• Yirik korxonalar

Tadbirkorlik faoliyatini amlaga oshirish uchun zarur bo`lgan moliyaviy mablag`lar, moddiy resurslar va tovarlar birgalikda tadbirkorlik kapitali deyiladi

• Tadbirkorlik faoliyatini amlaga oshirish uchun zarur bo`lgan moliyaviy mablag`lar, moddiy resurslar va tovarlar birgalikda tadbirkorlik kapitali deyiladi

TADBIRKORLIK KAPITALINING DOIRAVIY AYLANISHI

• M e n yu g a ch i q i sh

• Tadbirkorlik kapitalining doiraviy aylanishi

• P

• Т

• Iv

• Ik

• …..Ich.

• …..Т’

• P’

• Tadbirkorlik kapitali harakatining bosqichlari

• 1.Pul kapital

• P

• Т

• Iv

• Ik

• 2.Unumli kapital

• Т

• Iv

• Ik

• ...Ich ….

• …T ’

• 3.Tovar kapital

• Т’

• P’

ASOSIY VA AYLANMA KAPITALLARNING FARQLANISH BELGILARI

• M e n yu g a ch i q i sh

• Asosiy va aylanma kapitallarning farqlanish belgilari

• Ishlab chiqarish jarayonida harakat qilishi

• Qiymatni ishlab chiqarish natijalariga o`tkazishi

• Kapital qiymatining aylanishi

• Qayta tiklanishi

ASOSIY VOSITALARNING ESKIRISHI

• M e n yu g a ch i q i sh

• Asosiy vositalarning eskirishi

• Jismoniy eskirish

• Ma'naviy eskirish

• Asosiy vositalardan foydalanish natijasida

• Asosiy vositalarning harakatsiz turishi natijasida

• Tarmoqda mehnat unumdorligi-ning oshganligi oqibatida

• Ishlab chiqarish-ga arzon va unum li mashinalarning kirib kelishi
• natijasida

Amortizatsiya

• Asosiy kapital eskirib borishiga qarab, uning qiymatining ishlab chiqarilayotgan mahsulot (xizmat)ga o`tkazilishi va asosiy kapitalni qayta tiklash maqsadida jamg`arilib borish jarayonini anglatadi.

Amortizatsiya normasi An

• Amortizatsiya ajratmalari yillik summasining (Aaj) asosiy kapital qiymatga (Kas) nisbatining fozidagi ifodasidir, ya’ni