Tadbirkorlik faoliyati turlari 2-mavzu. Tadbirkorlik faoliyatining turlari va shakllari Reja

Tovar  olib  sotish  va  xizmat  ko‘rsatish  bo‘yicha  operatsiyalar.  Tijorat 

tadbirkorligining asosiy mazmunini tovar olibsotish va xizmatlar ko‘rsatish tashkil etadi. Tijorat 

tadbirkorlik  faoliyati  umumiy  shaklda  ishlab  chiqarish  tadbirkorligi  faoliyatiga  o‘xshab  ketadi. 

Tijorat  tadbirkorligida  iste’molchiga  moddiy  resurslar  o‘rniga  tayyor  tovarlar  sotiladi.  Tijorat 

tadbirkorligida mahsulot ishlab chiqarish o‘rnini tayyor tovar egallaydi. Tijorat bitimi tuzishdan 

oldin bozor tahlilini o‘tkazish zarur. 

Umumiy  ko‘rinishda  marketing  tijorat korxonalari  va  firmalari  xo‘jalik  faoliyatining 

barcha  tomonlarini  boshqarish  va  tashkil  etish  tizimidir.  Marketing  savdo  korxonalari 

faoliyatini kompleks boshqarishga mo‘ljallangan. Marketing yordamida savdo korxonasining 

hayotiy  faoliyati  amalga  oshiriladi,  ya’ni  bozor  o‘rganiladi,  tovar  iste’molchiga  etkaziladi, 

moliyaviy  ta’minot  va  foyda  olish  yo‘lga  qo‘yiladi.  SHu  erda  savdo  korxonasiga  bir-biri 

bilan ikki bog‘liq talab qo‘yiladi, ya’ni iste’molchilarning o‘zgaruvchan harakatiga o‘rganish 

va raqobat sharoitida faoliyat  ko‘rsatish. 

Savdo  sohasida  marketingni  amalga  oshirishning 

eng  muhim  sharti  uni 

rejalashtirishdir.  Marketing  rejasi  natura  va  qiymat  ifodasidagi  sotish  hajmini  belgilaydi. 

Tovarlar  talabga  qarab  farqlanadi.  Birinchi  guruhga  bozorni  hali  egallamagan  tovarlar  kiradi, 

ikkinchi guruhni esa keng talabga ega bo‘lgan an’anaviy tovarlar tashkil qiladi. 

Marketing tuzilmasi tezkor boshqarish ishlari bilan birga bozorni o‘rganish, 

---

bashorat  qilish,  rejalashtirish,  maqsadlarni  amalga  oshirish  va  ularni  nazorat  qilish 

funksiyalarini o‘z ichiga  oladi. 

Savdo  firmasidagi  marketing  faoliyatining  model  dasturini  oddiy  -chizma 

ko‘rinishida quyidagicha tasvirlash mumkin.  (3-chizma). 

Agar  bozorning  dastlabki  tahlili  va  bashorati  tijorat  bitimini  tuzish  foydasiga  hal 

bo‘layotgan  bo‘lsa,  tijoratchi  shu  bitim  aks  etilgan  Biznes-rejani  va  bo‘lajak  xarajat  va 

kutilayotgan natijalarni ishlab chiqishi  lozim. 

Har  bir  tijorat  bitimi  umumiy  holatda  quyidagilarni  o‘z  ichiga  oladi:   

savdovositachi xizmatlarni bajarish uchun ishchilarni   yollash  (tovarni sotib olish, 

tashish,  sotish,  reklama  ishini  olib  borish,  kerakli    xizmatlarni    rasmiylashtirish); 

tovarni caqlash va sotish uchun kerak bo‘lgan omborxona, baza, savdo  do‘konlarini 

sotib olish yoki ijaraga  olish; 

tovarni  keyinchalik sotish uchun sotib  olish; 

amalga oshiriladigan ishni moliyalashtirish uchun pul mablag‘larini kreditga olish 

va keyinchalik kredit va uning foizini qaytarish; 

vositachilik 

faoliyati  ko‘rsatayotgan 

boshqa  tashkilot 

yoki  shaxslarning 

xizmatlaridan foydalanish va ularga pul  to‘lash; 

bitimda ko‘rsatilgan ishni rejalashtirish, rasmiylashtirish va tartiblashtirish uchun kerak 

bo‘lgan axborotni to‘plash yoki sotib olish; 

tovarni haridorga sotish; 

bitimni rasmiylashtirish, barcha soliq va to‘lovlarni to‘lash. 

Tijorat  bitimining  barcha  muhim  tadbirlari  bir-biri  bilan  muddat  jihatdan  bog‘liqdir. 

YAkunida  Biznes-reja  va  harakatlarning  yiriklashtirilgan  muvofiqlashtiruvchi  rejasi  ishlab 

chiqiladi.  Agar  bitim  yirik  bo‘lib,  ko‘p  muddatga  cho‘zilsa,  ishni  bajarish  reja  -jadval  ini 

tuzish tavsiya etiladi.