Tadbirkorlik etikasi va madaniyati reja tadbirkor raxbar etikasi

Tadbirkor madaniyati.

• Insof — adolat va vijdon amri bilan ish tutish tuyg’usi va qobiliyati, barcha, kishilarga munosabatda halollik, to`g’rilik, barobarlik, sofdillik va haqiqatgo’ylikdir. O`zgani o`z o`rniga, shuningdek, o`zini o`zgani o`rniga xayolan qo`yib ko`rish ham insofga kiradi. Yuqorida ta`kidlaganimizdek, to`q ochni, boy kambag’alni, baxtli baxtsizni, tolei baland tolei zabonni, omadli omadsizni, soglom va bemorni o`z o`rniga qo`yib ko`rolsa va aksincha ham xuddi shunday bo`lsa, olam guliston - insoflilar safi ko`payaveradi.
• Insof - har qanday kishining, xususan, rahbar yoki tadbirkorning jamiyat oldida, tevarak atrofidagi kishilar nazarida o`z xatti-harakati bilan ma`naviy mas`uliyatni his etishining ifodasidir.
• Hikmat odobi poklik va to`g’ri yo`lga etaklaydi. Xizmat odobi esa badavlatlik va obro`ga etkazadi. Har ikkisi ham ulug’ fazilat bo`lib, biri aziz qilsa, ikkinchisi qudratli qiladi.
• Adolat - barcha fazilatlar ichidagi eng oliy fazilatdir. Adolatparvar tadbirkor yoki rahbarning axloqiy hislatlari bemalol qonun o’rnini bosa oladi. Ulug’ alloma Nasriddin Tusiy ijtimoiy adolatning uch asosiy talabi mavjudligi va jamiyat taraqqiyotini belgilovchi muhim omil ekanini alohida uqtirgan edi:

• . Tadbirkor rahbar faoliyatining ruhiy-psixologik xususiyatlari.
• Bozor iqtisodiyoti sharoiti tadbirkor rahbarlardan tadbirkorlik va ishbilarmonlik, boshqaruv uslublarini takomillashtirishni talab etadi. Voshqarish uslublari, asosan, ongli ravishda muayyan maqsadlarga erishish uchun xizmat qiladi. Ular mohiyati va maqsadiga ko`ra tarbiyaviy, moddiy ragbatlantiruvchi, ma`muriy-tashkiliy turlarga bo`linadi.
• Tarbiyaviy uslub, insonning ma`naviy takomillashishi, ruhiyatiga va boshqa ijtimoiy xarakteriga mos ravishda tashkillashtiriladi.
• Bundan tashqari, tadbirkor rahbar mehnat jamoalarining uyushishi, jipslashishi va rivojlanishining ruhiy-psixologik jarayonlari bosqichlarini ham hisobga olishi kerak.
• Uyushish-jipslashish bosqichi. Mehnat jamoasiga uyushish-jipslashish hamkorliqtsa faoliyat qilish zaruratidan kelib chiqadi. Bunda jamoa a`zolarining malakasi, qobiliyati, qiziqishlari e`tiborga olinadi. Shaxsiy ehtiyojlarni qondirishdagi faoliyat kishilarni jipslashtiradi. Tadbirkor rahbar mehnat jarayonida kishilarning bilimi, kasbi, malakasi, yoshini hisobga olib, ularni jamoaga to`playdi. Bunda tadbirkor rahbarning tashkilotchilik qobiliyati namoyon bo`ladi.

• Jamoaning tarkib topish bosqichi. Bu bosqichda tadbirkor rahbar jamoa har bir a`zosining mexnatga munosabatini aniqlashga harakat qiladi. Kimki faoliyatining ijtimoiy ahamiyatini chuqur anglasa, bor kuchi, ijodkorligani ishga safarbar etadi. Jamoada faollar va dangasalar, ishga halaqit beruvchilar bo`lishi mumkin.
• Har bir a`zoning jamoaga moslashish bosqichi. Bu bosqichda «qoloqlar», «ishga halaqit beruvchilar» qolmaydi. Ularning shaxsiy qiziqish va ehtiyojlari jamoa faoliyati bilan uyg’unlashib, moslashib ketadi. Sof axloqiy-ruhiy muhit yaratilgan mehnat jamoasida faollik, ijodkorlik, kasbga qiziquvchanlik barqaror tus oladi.
• Insoniy qadriyatlarga erishish bosqichi. Bu bosqichda jamoa his-tuyg’ulari bir maqsad yo`lida umumlashadi. Jamoaviy faollik vujudga keladi, an`anaviylik qaror topadi. Inson o`z qiziqish va intilishlarini jamoa hayoti bilan bog’laydi. Atrofdagilarga ishonch ortadi, do`stlik va muhabbat rishtalari mustahkamlanadi. Bu jarayonlarda tadbirkor rahbar zimmasiga katta mas`uliyat yuklanadi. Bunda tadbirkorning o`ziga xos ish yuritishi, boshqaruv malakasi, tashkilotchiligi, tarbiyaviy ishlarni olib borish mahorati yaqqol namoyon bo`ladi.

• Tadbirkor rahbar faoliyatida mojaroli holatlar va ularni hal etish usullari.
• Tadbirkor rahbar faoliyatida har xil ziddiyat (konflikt)lar va mojarolar uchrab turadi. Mehnat shart-sharoitlari, mehnat natijalari, moddiy va ma`naviy ehtiyojlarning qondirilmasligi, mehnatdan qoniqmaslik tufayli tadbirkor rahbar va xodimlar o`rtasida ziddiyatlar va mojarolar kelib chiqadi. Bu erda tadbirkor rahbar bilan xodimlar o`rtasidagi va shaxslararo ziddiyatlarni fikrlash kerak. Bu hollardagi ziddiyatlarning bir necha sabablari mavjud.
• Moddiy-texnik sabablar - mehnat vositalari bilan mehnat jarayonlari, shart-sharoitlari o`rtasidagi ziddiyatlar. Asbob-usqsunalar, jihozlar eskiligi uchun mehnat sharoiti yomon, mehnat unumdorligi past va hokazo. Bular xodimlarga g’amxo`rlik qilishga to`siq, moddiy va ma`naviy ehtiyojlar qondirilmasligiga sabab bo`ladi.
• Xo`jalik-tashkiliy sabablar - mehnat natijalarini to`g’ri baholamaslik, mehnatni to`g’ri taqsimlamaslik. Bular xodimlarda norozilik tug’diradi.
• Ijtimoiy-kasbiy sabablar - xodimlarning bilimi, malakasi va kasb mahoratini nazar-pisand etmaslik, xodimdan o`z o`rnida foydalanmaslik, mehnat qonunchiligiga amal qilmaslik.
• Ijtimoiy-demografik sabablar - xodimlarning yoshi, jinsi, millati, ma`lumoti kabi omillarni, oilaviy sharoitlarini inobatga olmaslik.

Etiboringiz uchun raxmat