Тадбиркорлик (бизнес) ҲУҚУҚИ

Хўжалик (тадбиркорлик) субъектларини назорат қилишда 
ҳуқуқий ҳимоя тизимининг амал қилишининг ўзига хос 
хусусиятлари 
Тадбиркорларнинг ҳуқуқий ҳимоя тизимининг марказида 
тадбиркор билан унинг фаолияти устидан назоратни амалга 
оширувчи давлат хизматчиси ўртасида ўзаро ҳурмат, ишонч ва 
инсофга асосланган қонуний муносабатларни вужудга келтириш ва 
уни доимий барқарор равишда сақлаб туриш ётади. Бу вазифа анча 
мураккаб ҳисобланади. 
Уни амалга оширишда қуйидаги омилларни ҳисобга олиш 
лозим бўлиб жумладан
: 
биринчидан, 
тадбиркорлик 
фаолияти 
муайян 
моддий 
бойликлар, пул маблағлари билан узвий боғлиқ равишда амалга 
оширилади. Шу сабабли ҳам ушбу моддий қийматликларни 
муомалада бўлиш қоидаларига риоя қилиш устидан назорат талаб 
этилади. Назоратга олиб, ўз мажбуриятларини бажаришда 
таъмагирликка, суиистеъмолликларга йўл қўйилмаслиги алоҳида 
муҳим аҳамиятга эга. 
иккинчидан, тадбиркорлик субъектлари фаолиятини назорат 
қилиш оқилона ташкил этилмоғи, тадбиркорлик субъектига ўз 
хўжалик фаолиятини амалга оширишга асло тўсқинлик қилмаслиги 
лозим. 
учинчидан, назорат очиқ, ошкор, шаффоф бўлмоғи, назорат 
асослари, тартиби, усул ва воситалари аниқравшан белгилаб 
қўйилмоғи шарт. Акс ҳолда ҳар хил ўзбошимчаликлар келиб 
чиқиши мумкин. 
тўртинчидан, тадбиркорлик субъекти назорат жараёнида ўз 
қонуний ҳуқуқ ва манфаатларига путур етган деб ҳисоблаган 
тақдирда, суд орқали ҳимояланиш имкониятларига эга бўлиш 
лозим. 

---

XII БОБ. Тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқ ва қонуний 
манфаатларини ҳимоя қилиш
354 
Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятини давлат томондан 
назорат қилиш тартиби 1998 йил, 24 декабрда қабул қилинган 
“Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятини давлат томондан 
назорат қилиш тўғрисида”ги Қонуни
, шунингдек 
“Тадбиркорлик 
фаолиятининг эркинликлари кафолати тўғрисида”ги Қонун
нинг 39- 
40-моддалари билан қўйилган бундай шакллар текшириш, тафтиш, 
муқобил текширишда, назорат тартибида текширишда, статистик 
ахборотларини ва бошқа ахборотларни таҳлил қилиш, идора 
қарамоғидаги органларни текширишдан ўтказишдан иборат. Қонунда 
текшириш, тафтиш, муқобил текшириш, назорат тартибида 
текшириш тушунчалари аниқ белгилаб қўйилган. 
Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятини текшириш 
муддатлари ўттиз календар кунидан ошмаслиги лозим. Алоҳида 
ҳолларда махсус ваколатли органнинг қарорига биноан бу муддат 
узайтирилиши мумкин. 
Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятини режадан ташқари 
текшириш учун махсус ваколатли органнинг текширилаётган объект 
номини, текширув ўтказиш мақсади, муддатлари ҳамда уни ўтказиш 
сабабларининг асослилиги кўрсатилган ҳолда режадан ташқари 
текшириш ўтказиш тўғрисида чиқарган қарори, шунингдек 
текширишни амалга оширувчи тегишли назорат қилувчи органнинг 
буйруғи асос бўлиб хизмат қилади. 
Хўжалик юритувчи субъектларни уларнинг хўжалик фаолиятини 
тафтиш қилиш билан боғлиқ бўлмаган ҳолда текшириш тегишли 
назорат қилувчи (ёнғинга қарши, энергетика назорати ва бошқа) 
органлар томонидан, қоида тариқасида, бир марта ўтказиладиган 
комплекс текширув давомида амалга оширилади. 
Хўжалик юритувчи субъектлар текширувчиларнинг қонуний 
талабига биноан текшириш ўтказиш учун зарур бўлган материаллар 
ва ҳужжатларни тақдим этишга, уларни текшириш объектларига 
Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятини давлат томонидан 
назорат