Tadbirkorlik asoslari Fayzieva doc


 - Мавзу: Тадбиркорликнинг ташкилий хукукий шакллари.  Р е ж а



Download 0,9 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/43
Sana22.02.2022
Hajmi0,9 Mb.
#113929
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   43
Bog'liq
tadbirkorlik asoslari

 
3 - Мавзу: Тадбиркорликнинг ташкилий хукукий шакллари. 
Р е ж а : 
3.1. Хукукий тадбиркорлик тугрисида тушунча. 
3.2. Кичик корхоналар ва уларнинг ахамияти. 
3.3. Шерикчилик ва жамоа кичик корхоналари. 


www.qmii.uz/e-lib 
22 
3.4. Хиссадорлик жамияти. Очик ва ёпик турдаги хиссадорлик жамияти. 
3.5. Фирмалар, корпорациялар. 
Адабиётлар: 1,2, 3, 7, 8, 10, 12, 47. 
 
 
 
Таянч иборалар: 
Фирма, корпарация, лицинзия, хиссадорлик жамияти, бозор 
коньюктураси, очик хиссадорлик жамияти, ёпик хисссадорлик жамияти. 
 
3.1. Хукукий тадбиркорлик тугрисида тушунча. 
Кичик бизнесда тадбиркорликни ташкил килишнинг энг оддий шакли 
бу якка хусусий тадбиркорликдир. 
Хусусий тадбиркорлик – хужалик юритишнинг шундай ташкилий - 
хукукий шаклики, унда мулк эгаси битта шахс ёки оила булади ва 
фаолиятидан келган даромадни (соликлар туланганидан кейин) хаммасига 
эгалик килади, колаверса бизнесдаги хавф-хатар ва таваккалчилик учун якка 
узи жавоб беради. 
У икки хил куринишда ташкил килиниши мумкин. 
1-Индивидуал – яъни корхона ташкил килмасдан. 
2-Хусусий корхона – яъни юридик шахс ташкил килган холда. 
Хусусий тадбиркорликнинг афзалликлари: 
1-Ишни ташкил килишдаги оддийлик, тула мустакиллик, харакатдаги 
эркинлик ва тезкорлик. 
2-Ишга кизиктирувчи сабабларнинг куплиги, чунки барча фойда факат 
мулкнинг ёлгиз эгасига келиб тушади ва у купрок ишлашга рагбатлантиради, 
иш устидан керакли назорат урнатиш, эхтиётлик билан карор кабул килиш ва 
иш куламини янада кенгайтиришга интилади. 
3-Ишдаги махфийлик сакланади. Баъзи бир бизнес турларида махсус 
услуб, йуллар технологиялар тадбиркорлик фаолиятининг асосий бойлигини 
ташкил килади. Хусусий тадбиркорлик махфийликни саклашга имкон 
яратади. 
4-Хусусий тадбиркорликда унинг ташкилий хукукий шаклини 
узгартириш нисбатан енгил кечади. (Масалан, маъсулияти чекланган 
жамиятлар тузиш). 
Хусусий тадбиркорликнинг камчиликлари: 
1-Заиф 
молиявий пойдеворга эгалиги. Бу катта микдордаги 
капиталларни жалб килишдаги кийинчиликларга сабаб булади. 
2-Хужалик фаолиятида хавф-хатар ва таваккалчилик юкори даражада 
булганлиги сабабли фаолият давомийлигини ноаниклиги. 
3-Барча хужалик фаолияти учун чекланмаган жавобгарликнинг хукм 
суриши. 


www.qmii.uz/e-lib 
23 
4-Якка хужалик мулкининг мулкни бошка шахсга (масалан: бошка 
оила аъзоларига) беришда нокулайлиги, ихчам эмаслиги. 
5-Мулк эгасининг мехнатга нолойик булиб колиши ёки ишдан 
четланиши холлари юз берганда якка хужалик мулки таркибини саклаб 
колиш мушкуллиги. 
Юкоридаги камчиликларни бартараф этиш ниятида ишбилармонлар 
мол-мулки, касб ёки капиталларини кушиб бирлашадилар. 
3.2. Кичик корхоналар ва уларнинг ахамияти. 
Дунё амалиётида хозирги давргача катта ва кичик корхоналарни
ажратиб берувчи ягона мезон ўрнатилмаган, хозирги вактда уларда бир-
биридан ажратувчи алохида белгиларини аниклаш корхоналарнинг мухим
сохалар буйича умумлашма белгилари католигини (руйхатини) бунёд этиш 
оркали амалга оширилмокда. Бу белгилар туркумига: мулк шакли, ишлаб 
чикаришни ташкил килиш, бошкариш, молиявий таъминот, махсулот сотиш, 
ишчи ходимлар таркиби, сони ва ва бошкалар киради. Аммо корхоналар 
куламини аниклашда куп улчовли усулни куллаш куплаб
кийинчиликларни вужудга келтиради, чунки у щар хил йўналишдаги
кўрсаткичларнинг биргалиткдаги, умумий ўлчовини анитклашни талаб 
килади. Маълум бир кўрсаткичини ишлатиш эса, масалан, ишловчилар 
сони, махсулот щажми, корхонанинг ўлчамини аниқ топишга имкон
яратади, аммо шундай бўлса-да, корхона тў\рисида жуда оз маълумот
беради. 
Узларининг фаолияти мақсади бўйича кичик корхоналар катталаридан 
фарк килмайдилар. Аммо, амалиёт шуни курсатадики, унча катта булмаган 
корхоналар жамиятда мухим ижтимоий-иқтисодий роль ўйнасалар щам, 
улар бозор шароитида чидамли эмаслар. Шунинг учун, кичик корхоналар, 
давлатнинг қўллаб-қувватлашига мущтождир. Ушбу щолни щисобга олиб, 
барча давлатлар кичик корхоналарни катталаридан ажратиш ва уларни
қонуний хужжатлар воситасида банкрот бўлишдан щимоя қиладилар.
Ўзбекистон Республикаси қонунларига кўра кичик корхоналар
уларда ишловчилар сонига қараб ажратилади. Унга биноан, кичик
корхоналар туркумига, одатда, қуйидаги янги бунёд этилаётган ва амалдаги
корхоналар кирадилар: 
- саноатда ва қурилишда – нафаргача; 
- фан ва илмий хизматда - 10 нафаргача; 
- қишлоқ хўжалиги ва бошқа ишлаб чиқариш сощаларида –25 
нафаргача; 
- ноишлаб чиқариш сощасида – 10 нафаргача; 
- чакана савдо – 5 нафаргача ишчиси бўлган корхоналар. 
Шунингдек, қонун, индивидуал мещнат фаолияти билан шу\улланувчи 
ва ширкат (ўртоқлик)ги бирлашиб ишловчи жисмоний шахсларни щам кичик
бизнес субъектлари қаторига киритган. 
Кичики корхоналар қуйидагилар томонидан бунёд этилиши мумкин: 


www.qmii.uz/e-lib 
24 
- фуқаролар, уларнинг оила аъзолари ва бошқа биргаликда мехнат 
фаолиятини олиб борувчи шахслар; 
- давлат, ижара жамоалари, қўшма корхоналар, кооперативлар, 
хиссадорлик жамиятлари, хўжалик жамоалари, ширкатчилар ва 
бошқа юридик шахс щисобланувчи корхона ва ташкилотлар; 
- давлат мулкини бошқариш щуқуқига эга давлат идоралари; 
- белгиланган идоралар, корхоналар, ташкилотлар ва шахслар 
щамкорликда; 
- амалдаги ишлаб турган корхона, бирлашма таркибидан, ишловчи 
жамоа ташаббуси билан, битта ёки бир неча таркибий бўлинма ёки 
таркибий бирликларни корхона мулки эгасининг розилиги ва 
корхонанинг 
илгари 
қабул 
қилинган 
шартномавий
мажбуриятларининг бажирилишини таъминлаш шарти билан 
ажратиб олиш натижасида. 
Бунда кичик корхонанинг таъсисчиси ушбу корхона хисобланади. 
Кичик корхона бунёд этилиши учун қуйидагилар зарур; 
1. Кичик корхонани асослайдиган мулк шаклини аниқлаш; 
2. Таъсисчини танлаш, агар кичи корхона маълум мулк эгасининг
мулки асосида бунёд этиладиган бўлса, унинг розилигини олиш; 
3. Таъсис хужжатларини тайёрлаш; 
4. Кичик корхона жамоасининг унда янги корхона бунёд этиш ва 
таъсис хужжатларини тасдиқлаш юзасидан мажлисини ўтказиш; 
5. Кичик корхонани махаллий давлат идораларининг рўйхатидан 
ўтказиш. 
 
3.3. Шерикчилик ва жамоа кичик корхоналари. 
Кичик корхоналар орасида қўшма корхоналар алощида ўрин топади.
+ўшма корхоналар – бу икки ёки ундан ортиқ юридик шахс, яъни, 
корхоналар мулкини қўшиш йўли билан ташкил қилинган корхоналардир. 
Аммо, амалиётда хўжалик субъектларининг хорижий шериклар билан 
биргаликда ташкил қилаётган корхоналаргина қўшма корхона деб 
айтилмоқда. бу корхоналар мамлакатимизга ил\ор хорижий технология,
бошқарув тажрибаси ва қўшимча молиявий ресурсларни (инвестицияни) 
олиб киради ва экспортни кўпайтириш имконини беради.
+ўшма корхоналар чекланган жавобгарликка эга бўлган жамият 
(маъсулияти чекланган жамият - МЧЖ) щиссадорлик жамияти щамда қонун 
томонидан чекланмаган бошқа шаклларда, сони чекланмаган, аммо 
иккитадан кам бўлмаган шериклар, ўртасида тузилган шартнома асосида
бунёд этилади, қўшма корхона таъсисчилари щар иккала томондан щам 
юридик ёки жисмоний бўлиши мумкин. 
+ўшма корхона хўжалик юритиш субъекти щисобланади ва фаолият 
даромад оллишга йўналтирилган бўлиб қайси мамлакат щудудида ташкил 
этилган бўлса, ўша мамлакат қонунлари асосида фаолият кўрсатади ва солиқ 
тўлайди. Солий бўйича қўшимча имтиёзлар улар учун мавжуд, агар устав


www.qmii.uz/e-lib 
25 
капиталида хорижий инвесторнинг 30 % дан ортиқ бўлса ва қонун билан 
ўрнатилган низом капиталининг шаклланиш шартига амал қилинса. 
Кичик бизнесда жамоа корхоналари бунёд этиш кенг тарқалмоқда.
жамоа корхонаси - бу шундай хўжалик шаклики, унда барча мулк ва
олинадиган фойда унинг мехнат жамоасига тегишли бўлади. У қуйидагича 
ташкил бўлиши мумкин: 
- мехнат жамоаси томонидан давлат мулкини сотиб олиш йўли 
билан; 
- унча катта бўлмаган давлат корхоналарини жамоа корхоналарига 
айлантириш йўли билан; 
- жисмоний ва юридик шахслар муликни ихтиёрий тарзда
бирлаштириш йўли билан; 
- давлат корхоналари мулкини (қайтариб бермаслик шарти билан) 
мехнат жамоаларига бериш йўли билан. 

Download 0,9 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   43




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish