Tadbirkorlik asoslari ц

Ishlab chiqarishning zararsizlik nuqtasi - bu mahsulot sotish- dan olingan daromadlar ishlab chiqarish xarajatlarini to‘liq qoplagan holatdir. Mazkur nuqtada foyda hajmi nolga teng bo‘ladi.
Mahsulot hajmini ishlab chiqarishning zararsizlik nuqtasidan oshishi - foyda olishga, pasayishi esa - zarar ko‘rishga olib keladi.
Ishlab chiqarishning zararsizlik nuqtasini aniqlash uchun tadbirkor o‘zining doimiy va o‘zgaruvchan xarajatlari hajmini bilishi kerak. Ushbu xarajatlar mazmuni bilan siz 18-mavzuda tanishgansiz.
Zararsizlik nuqtasini ikki xil - natural va qiymat o‘lchovlarda hisob- lash mumkin. Natural o‘lchamdagi ishlab chiqarish hajmining zararsizlik nuqtasi quyidagi formula orqali hisoblanadi:



BEPu =

FC
P- AVC

Bu yerda:
BEPu (break-even point in units) - natural o‘lchamdagi ishlab chiqa- rish hajmining zararsizlik nuqtasi;
P - mahsulot narxi;
AVC - mahsulot birligiga to‘g‘ri keluvchi o‘zgaruvchan xarajatlar;
FC - doimiy xarajatlar.
Aytaylik, korxonada FC - 300 000 so‘mni, AVC - 320 so‘mni tash- kil etadi. Agar mahsulot narxi 400 so‘m bo‘lsa, korxona faqat o‘zining xarajatlarini qoplashi uchun 3750 dona mahsulot ishlab chiqarishi kerak bo‘ladi. Mahsulot ishlab chiqarish va sotish hajmini ushbu miqdordan oshirish foyda olish uchun imkon yaratadi.
Qiymat o‘lchamidagi ishlab chiqarish hajmining zararsizlik nuqtasi qu-




BEPv =

TR X FC
TR -VC

97
yidagi formula orqali hisoblanadi:
7 - Tadbirkorlik asoslari, 11-sinf

Bu yerda:
BEPV (break-even point in value) - qiymat o’lchamidagi ishlab chi- qarish hajmining zararsizlik nuqtasi;
TR - mahsulotni sotishdan tushgan tushum;
VC - o‘zgaruvchan xarajatlar.












Daromad

Umumiy daromad Foyda

(TR) va xarajat (TC), pul birligi
1 500 000

Zararsizlik nuqtasi

Umumiy xarajat

Zarar

0

3750 Ishlab chiqarish hajmi, Q


Yuqoridagi misol ma’lumotlaridan ko‘rinadiki, mahsulot ishlab chi- qarishning qiymat o’lchamidagi zararsizlik nuqtasi BERV = 400 x 3750 x x 300 000/(400 x 3750—320 x 3750) = 1 500 000 so’mni tashkil etadi.