«tabiyot fanlari» fakultеti «gеografiya va uni o’qitish mеtodikasi» kafеdrasi

Transport va tashqi iqtisodiy aloqalari. Viloyatda transport tizimining turli 

xillari  mavjud.  Ammo  yuk  tashishda  avtomobil  transporti  oldingi  o’rinda  turadi. 

2010 yilda umumiy 38,0  mln. tonna tashilgan yukning deyarli barchasi (33,1 mln. 

t)  avtomobil  transportiga  to’g’ri  keladi.  SHu  yilda  jami  331,2  mln.  yo’lovchi 

tashilgan, uning 330,1 mln. kishisi avtomobil transportida amalga oshirilgan. 

Qashqadaryo  neft  va  gaz  konlaridan  mamlakatimizning  turli  rayonlariga 

hamda qo’shni davlatlarga quvur transporti tarqalgan; Buxoro  neftni qayta ishlash 

zavodi,  ko’pgina  yirik  issiqlik  elektr  stantsiyalariga  aynan  shu  yerdan  yoqilg’i 

yetkazib  beriladi.  SHuningdek,  yaqinda  qurilgan  Toshg’uzor  –  Boysun  – 

Qumqo’rg’on temir  yo’lining ahamiyati  ham  katta. Qarshi shahrida  yirik aeroport 

bor, u viloyat aholisining tashqi aloqalariga xizmat qiladi.  

Tashqi  savdo  aylanmasi  2009  yilda  2461,7  mln  AQSH  dollari,  shundan 

eksport  2068,7  mln  va  import  393,0  mln  dollar.  Demak,  savdo  balansi  viloyat 

foydasiga  –  1675,7  mln  dollar  bo’gan.  Eksport  tarkibida  yoqilg’i  (asosan  tabiiy 

gaz)  88,1  %,  paxta  tolasi  –  7,6  foizni  tashkil  qilgan.  Bunday  eksport  tarkibi 

respublikamizning  ko’pgina  boshqa  viloyatlarida  kuzatilmaydi.  Bu  yerdan 

kimyoviy  mahsulotlar,  jumladan,  polietilen  ham  eksport  qilinadi.  Import  tarkibida 

---

 

36

mashina  va  uskunalar  (40,9  %)  hamda  qora  va  rangli  metallar  yetakchilik  qilgan 

(14,9  %).  Tashqi  iqtisodiy  aloqalarning  asosiy  qismi  “Uzoq  xorij”  mamlakatlariga 

to’g’ri keladi. 

Biroq,  2010  yilda  viloyatning  tashqi  iqtisodiy  aloqalarida  keskin  o’zgarishlar 

yuzaga keldi: tashqi savdo aylanmasi 2009 yilga nisbatan atigi 17,6 foizni, eksport – 

16,3  %  va  import  24,0  foizni  tashkil  qildi.  Bunday  “anomal”  vaziyat,  eng  avvalo, 

yoqilg’i  sanoati  tufayli  sodir  bo’ldi.  Masalan,  paxta  tolasining  eksporti  134,8  foizga 

o’sgan holda, energiya uzatuvchilar bor-yo’g’i 2009 yilda 1,2 foizga teng bo’ldi. Ayni 

vaqtda energiyani import qilish 43,3 martaga oshdi. O’ylaymizki, bunday kutilmagan 

holat  respublikamiz  milliy  iqtisodiyotida  muhim  o’rin  tutgan  Qashqadaryo  viloyati 

uchun muvaqqat, o’tkinchidir.