Tabiiyot-geografiya fakulteti

Eritmadagi  temir  (III)  ionining  konsetratsiyasini  aniqlash. 

Temir 

eritmalarida  ikki  va  uch  valentli  ionlar  ko`rinishida  bo`ladi.  Temir  (III)  ning 

birikmalari temir (II) birikmalariga qaraganda barqaror bo`ladi. Temirning  ikki  va 

uch  valentli  ionlari  xromor  xossasiga  ega.  Shuning  uchun  fotokolorimetrik 

aniqlashlarda  xromofor  gruppasiga  ega  bo`lmagan  reagetlardan  foydalanish  ham 

mumkin. 

Eritmadagi  temir  (III)  ionini  amoniy  rodanid  yordamida  aniqlash.  Kuchli 

bo`lmagan kislota  muhitida rodanid ioni temir (III) ioni bilan qizil  rangli komleks 

birikma  hosil qiladi. Temir  ioni oksidlab, Fe (III) ga o`tkaziladi so`ng bu reaksiya 

eritmadagi  temirning  umumiy  miqdorini  aniqlashda  ishlatiladi.  Bosqichli  reaksiya 

natijasida [Fe(SCN)]

2

 va [Fe(SCN)

3

]* dan [Fe(SCN)

6

]

3

 gacha bo`lgan komplekslar 

hosil  bo`ladi.  Komplekning  qaysi  biri  hosil  bo`lishi  eritmaning  va  Pn  qiymatga 

bog`liq.  Eritma  temir  ioni  mikrogramm  atrofida  bo`lsa  asosan  qatorning  birinchi 

komplekslari hosil bo`ladi.  

Rodanidning boyroq bo`lgan komplekslarning rangi ham to`qroq (intensive) 

bo`ladi.  Rodanid  yordamida  suvli  eritmadagi  temirning  miqdorini  aniqlash  uchun 

tekshirilayotgan  va  taqqoslanayotgan  eritmalardagi  ammoniy  rodanidning 

konsentratsiyasi  bir  xil  bo`lishi  kerak.  Temir  (III)  ioni  gidrolizlanmasligi  uchun 

eritmaning  kislotaligi  yetarli  darajada  bo`lishi  shart.  Eritmaning  pH  qiymati  2-3 

bo`lganda reaksiya boshlanadi. Ammo eritma juda kislotali bo`lmasligi ham kerak, 

chunki  bunday  muhit  eritmadagi  SCN  ioni  konsentratsiyasining  kamayishiga  olib 

keladi. 

Temirning 

rodanid 

bilan 

komplekslar 

eritmasi 

SCN 

ionining 

konsentratsiyasi  yuqori  bo`lgan  hollardagina  mavjud  bo`ladi.  Eritma  nitrat,  xlorid 

yoki  sulfat  kislotalar  birining  konsentratsiyasi  0,05-0,2  N  atrofida  bo`lganda, 

barqaror komleks hosil bo`ladi. Bu  muhit  eng  optimal  hisoblanadi.  Kompleksning 

nur yutish xususiyati katta bo`lib, uE=0.85*10

4

 ga teng.  

---

70 

 

Rodanid  komplekslari  bo`lgan  temirning  suvli  eritmalari  rangi  vaqt  o`tishi 

bilan  o`zgaradi.  Eritma  tayorlanganidan  30  daqiqa  o`tgandan  keyin,  rangning 

intensevligi  bir  necha  foizga  6  soatdan  keyin  yarmigacha    ko`payadi.  Eritmalar 

rangining vaqt o`tishi bilan o`zgarishi ularning tez vaqt ichida tekshirishni taqqozo 

etadi.