Fan bo‘yicha glossariy (o‘zbek, rus, ingliz tillarida)
Atama
Atamaning o’zbekcha nomi
Atamaning ruscha nomi
Atamaning inglizcha nomi
3D
akseleratorlar
Uch o‘lchovli grafik ma’lumotlarni tezlashtiruvchi qurilmalar
Графический
процессор (англ. graphics processingunit, GPU) — отдельное
устройство персонал ьного
компьютера или игро вой приставки, выполняющее
графический рендери нг.
3D accelerators - A graphics processing unit (GPU), also occasionally
called visual processing unit (VPU), is a specialized electronic circuit designed to rapidly manipulate and alter memory to accelerate the creation of images in a frame
buffer intended for output to a display.
Adresli makon
Xotiraning adreslanadigan qismi
А дресное
пространство (англ. addressspace) —
совокупность всех допустимых адресов каких
либо объектов вычис лительной системы
— ячеек
памяти, секторов диска,
узлов сети и т. п., которые могут быть использованы для доступа к этим объектам при определенном
режиме работы (состоянии системы).
In computing,
an address space defines a range of discrete addresses, each of which may correspond to a network
host, peripheral
device, disk sector, a memory cell or other logical or physical entity.
Akseleratorlar
- (Accelerators)
Kompyuter yoki monitor ishining tezligini oshirishga imkon
beruvchi qurilmalar.
Ускоритель
графический —
устройство для ускорения расчетов в компьютерной
графике
Graphics processing unit or graphics accelerator, a dedicated graphics rendering device
(графический
процессор , видеокар та)
Arxiv -
(archive)
Axbarotning hajmi siqilgan fayl.
это файл,
содержащий в себе один или несколько других файлов, а также метаданные.
An archive file is a file that is composed of one or more computer files along with
metadata. Archive files are used to collect multiple data files together
Arxivatorlar
Axbarotning hajmini siquvchi dasturlar.
это программа, осуществляющая
упаковку одного и более файлов в архив или серию архивов для удобства переноса или хранения, а также распаковку архивов.
A file archiver is a computer
program that combines a number
of files together into one archive file, or a series of archive files, for easier transportation or storage.
Bayt - (byte)
Bu 8 bit. Masalan, 00010010.
Axborotning o‘lchov birligi. 1 bayt=2^3 bit.
Единица измерения количества
информации, равная 8 битам
The byte (/ˈbaɪt/) is a unit of digital information that most commonly consists of eight bits
Banner - (banner)
Odatda 468x60 o‘lchamdagi rasm
ko‘rinishidagi Internetdagi reklama.
графическое изобра жение рекламного характера,
аналогичное рекламному модулю в прессе.
A web
banner or banner ad is a form of advertising on the World Wide
Web delivered by an ad server.
Bat-fayl - (.bat)
Ishga tushiriluvchi fayl
*.bat (ishga tushiriluvchi fayllar guruhidan iborat)
текстовый файл в MS-
DOS, OS/2 или Windo ws, содержащий последовательность команд,
предназначенных для
исполнения командн ым интерпретатором.
A batch file is a kind of script
file in DOS, OS/2 and Wi ndows. It consists of a series of commands to be executed by
the command line interpreter, stored in a plain text file.
BiBieS
Elektron
e’lonlar doskasi.
Электронная доска
объявлений.
(BBS – Bulleten Board
System)
BIOS -
Asosiy (baza)
kiritish/chiqaris
базовая система вво
да-вывода»
(bios – basic
input/output system)
h tizimi - u kompyuterga mujasamlashgan (tikilgan) bo‘lib, u diskga
murojaat qilmaydigan dasturiy ta’minot.
Bit
Axborotning eng kichik birligi. U 0 yoki 1, False yoki True, ha yoki yo‘q, Tok bor yoki tok yo‘q,
+ yoki -, Ulangan yoki o‘chirilgan kabi qiymatlarni qabul qiladi.
Бит-Единица
измерения количеств а информации, равная
одному разряду вдво ичной системе счисления.
Binary digit
Brauzer
Web tarmog‘ini ko‘ruvchi va navigatsiyalovchi dastur bo‘lib,
ya’ni u
yordamida siz
«sayt»larni ko‘rishingiz mumkin.
Браузер
Browser, webbrowser
Bufer
Ma’lumotlarni vaqtincha saqlash uchun ishlatiladigan
xotira sohasi.
Буфер
Buffer
Buzuvchi
Qonunsiz yo‘llar bilan himoyalangan resurslarga masalan, konfidensial ma’lumotlarga kirishga ruxsat olib ma’lumotlarni qidirish bilan
shug‘ullanuvchi hisoblash
Крекер
Cracker
tizimining (odatda kompyuter
tarmog‘ining) foydalanuvchisi.
Vinchester
Qattiq disk. Ko‘pincha EHM bilan ishlashda uchraydigan axborotni doimo saqlab turuvchi
qurilmadir.
Винчестер
HDD - Hard Disk Drive
Web-server
O‘ziga murojaat qilishlarni kutuvchi yoki
so‘rovlar va so‘rovlarga javob bergan serverdagi
dastur, ya’ni ko‘pincha talab etilgan faylni jo‘natuvchi dasturdir.
Сервер, принимаю- щий HTTP-запросы от клиентов,
обычно веб-
браузеров, и выдающий им HTTP- ответы, как правило, вместе с HTML- страницей,
изображением, файло м, медиа-потоком или другими данными.
A web server is a computer system that processes requests
via HTTP, the basic network
protocol used to distribute information on theWorld Wide Web. The term can refer to the entire system, or specifically to the software that accepts and supervises
the HTTP requests.
Gers
Chastota birligi.
1 Gers chastota,
1 sekundda 1 amal bajarilishini bildiradi.
Единицы измерения частоты.
Hertz
Ikkilik sanoq tizimi
Alfavitida ikkita
0 yoki 1
ifodalashga ega bo‘lgan raqamlar tizimi.
Двоичный система счисления
Binary numeral system
Disketa
Egiluvchan disk. Kompyuterdan kompyuterga axborotni o‘tkazish uchun
xizmat qiladi.
Дискета
Flop - (diskette)
Domen
Axborot tarmog‘idagi resurslarning
guruhi bo‘lib, u
Домень
Domain
yoki bitta kompyuterdan yoki tarmog‘dagi ishchi mashinasining umumiy rahbarligi ostida ishlovchi tarmog‘
tugunidan boshqariladi.
Drayver
Kompyuterni periferiya va ichki qurilmalar
– printerlar, tarmog‘ platalari, manipulyatorlar va boshqalar
bilan bog‘lash
uchun zarur bo‘lgan boshqaruvchi
dasturdir (ba’zan qurilma pog‘onasida
amalga oshirilgan).
Драйвер
Driver
Desktop
Gorizontal holatdagi sistema bloki, odatda monitorning
tagiga o‘rnatiladi.
Поверхность(Рабочи й) стола
DeskTop
E-mail
Elektron pochta
- kompyuter tarmog‘i, masalan, Internet, Fido va boshqalar yordamida xabarlarni uzatish usuli.
Электронная почта
e-mail
Tovush
1. Inson qulog‘i sezuvchi elektromagnit to‘lqinning
havodagi harakati. 2. Idrok
Звук
Sound
birligi.
ZIP
Internet da eng ko‘p tarqalgan
arxivlar formati.
Формат архива
ZIP
Internet
Butun dunyo
bo‘ylab ulkan kompyuter tarmog‘i.
Интернет
Internet, Web, WWW - World Wide Web
Interfeys
Qurilma vositalari va dasturiy ta’minot to‘plamlaridan
iborat bo‘lib, u hisoblash tizimining qurilma va dasturlarining o‘zaro ta’sirini amalga oshirishga imkon beradi.
Интерфейс
Interface
Interpretator
Maxsus dastur bo‘lib, u unga berilgan dasturning hammasini mashina kodlariga birdaniga almashtirishtirm asdan balki satrma satr olib almashtiradi, va shu bilan birga har bir satr shu
vaqtning o‘zida bajariladi.
поведенческий шаб лон проектирования, решающий часто встречающуюся, но подверженную
изменениям, задачу
Interpreter
Kadr
Tarmog‘dagi o‘zaro
ta’sirlarning kanal pag‘onasida uzatilayotgan
ma’lumotlarning belgilangan miqdori
Кадр
Cadre
(porsiyasi).
Kanal
Ma’lumotlarni
uzatish yo‘li.
Канал передачи
данных
Channel ili stream
Klaster
Qattiq diskdagi sektorlar to‘plami bo‘lib, u faylni yoki fayl bo‘lagini o‘z tarkibiga olishi
mumkin.
Кластер
Cluster
Mijoz
Foydalanuvchi.
Пользователь
Client
Mijoz-server
Tarmog‘dagi turli
dasturlarning ishlash cxemasi.
Клиент сервер
Client-server model
Koaksial kabel
To‘lqin qarshiligi 50 Om, o‘tkazuvchanlik qobiliyati 10
Mbit/sek, bo‘lgan chiziq
ko‘rinishida o‘tkazilgan kabel.
Коаксиальный кабель
Coaxial cable RG-58
Kompilyator
Maxsus dastur bo‘lib, u unga berilgan dasturning hammasini mashina kodlariga birdaniga almashtirishtirad
i.
Компилятор
Compiler
Kommutatsiya lovchi xab
Ethernet texnologiyasinin g oxirgi
yutuqlaridan bo‘lib, ular tarmog‘ ishining samaradorligini oshiradi.
Свич Хаб
Switched Hub
Kompyuter, shaxsiy kompyuter
Bu quyidagi tavsiflardagi universal, yakka
tartibda foydalanish
Персональный компьютер
PC– Personal Computer
uchun
mo‘ljallangan mikroEHM.
Kontroller
Biror bir tizim bilan ma’lumotlar almashish uchun ishlatiluvchi
qurilma.
Контроллер
Controller
Sichqoncha
Sichqoncha turidagi
manipulyator.
Mыш
Mouse
Kesh
O‘tatezkor xotira, xotira turlaridan bo‘lib, u buferni
ishlatadi.
Кеш
Cache memory
Mahalliy hisoblash tarmog‘i
Bitta topshiriq chegarasida yoki qandaydir chegaralangan hududda bir yoki bir nechta katta tezlikli raqamli axborotni uzatish kanallarini qo‘llab quvvatlovchi, ulanuvchi qurilmalarga qisqa vaqt monopol foydalanish uchun imkon beruvchi kommunikatsion
tizimdir.
Корпоративный сеть
Intranet, LAN
Marshrutizator
Tarmoq
qurilmasi bo‘lib, u qanday
ma’lumotlarni va qayerga
jo‘natishni (odatda paketlar marshrutlanadi) aniqlaydi.
Маршрутизатор
Router
Asosiy ona plata
Sistema blokining
ichidagi asosiy plata.
Vfnthbycrfz gkfnf
Motherboard, system board
Modem
(modulyator/de modulyator so‘zlarining qisqartmasi) (modem) bo‘lib, u EHMda
ishlatiladigan ikkilik signallarini, mavjud telefon liniyalariga xos bo‘lgan analogli signallarga (demodulyator kabi ishlaydi)
o‘tkazadi, va teskari.
Модем
Modem
Multimedia
Bir vaqtning
o‘zida turli ko‘rinishdagi axborotlardan: matn, grafika,
tovush va boshqalardan foydalanishni ko‘zda tutgan foydalanuvchi interfeysining
konsepsiyasi.
Мультимедиа
Multimedia
Optik tola
Shaffof materialdan
iborat bo‘lgan ip bo‘lib, u yorug‘lik signallarini uzatish uchun ishlatiladi.
Оптическое волокно
Optical fiber
OT
Operatsion tizim, EHM ni manbaga ulanganda
hamma dasturlardan
Internetga (uning mahalliy tarmog‘
bo‘lagiga) ulashni taqdim etuvchi tashkilot.
Провайдер
Net proВидer, service proВидer
Printer
Chop etish
qurilmasi.
Принтер
Printer
Dastur
Kompyuterga
«tushunarli» tilda (dasturlash tilida) yozilgan algoritm.
Компьютерная программа
Program
Protokol
Kompyuterlar o‘rtasida ma’lumotlarni uzatish uchun ishlatiluvchi
uslub.
Протокол
Protocol
Sayt
Umumiy mavzu bilan birlashtirilgan bir necha Web
sahifalari.
Сайт
Site
Svich
Qayta ulagich, u biror nimani
ulaydi/uzadi.
Свич (Хаб)
Switch
Tarmog‘ kartasi
Kompyuter tarmog‘i bo‘ylab axborot uzatish uchun
ishlatiluvchi plata.
Сетевая карта
Net card
Tarmoq
Kompyuterlar bir-biri bilan o‘zaro bog‘langan tizimi bo‘lib, u har bir alohida foydalanuvchiga qo‘shimcha imkoniyatlar taqdim etadi,
odatda qatiq disklardan va printerlardan foydalanishga
ruxsat beradi.
Компьютерная сеть
Net, Network
Trafik
Ma’lumotlarni uzatish liniyasi orqali uzatiladigan kompyuterli
signallar.
Траффик
Traffic
Fayl
Diskdagi nomlangan
xotira sohasi.
Файл
File
Flesh xotira
O‘qib olish bo‘yicha murojjat qiliganda kam vaqt sarf etib yozish uchun esa nisbatan ko‘proq vaqt sarf etuvchi energiyaga bog‘liq bo‘lmagan xotira
turlarining biri.
Флеш память
Flash memory
Xab
Mahalliy (lokal) tarmog‘lar uchun kuchaytirgich- tarmog‘lantirgich
.
Хаб
Hub
Xost
Tarmoqdagi ishchi mashina; asosiy hisoblash mashinasi;
yetakchi EHM.
Хость
Host
Chastota
Vaqt birligi
ichidagi
Частота
Frequency
tebranishlar soni.
Chat
Klaviatura yordamida haqiqiy vaqt oralig‘ida Internet bilan muloqot uchun mo‘ljallangan web sahifa yoki
sayt.
Чать
Chat
User
Kompyuterdan
foydalanuvchi.
Юзер
User
CD-ROM
Kompakt-
disklarni o‘qish qurilmasi.
CD-ROM
Compact Disk-Read Only Memory
CD-ROM Disk - CD-ROM
Yuritmalari uchun axborot tashuvchi hisoblanadi. qator formatlarda yozilishi
mumkin.
CD-DA
Klassik bo‘lgan audio disk.
Цифровой звук
Digital Audio
ISO 9660
Bu CD-ROM da ma’lumotlarni saqlash uchun yaratilgan (1988y.) birinchi standart bo‘lib, uning fayl tizimi MS-DOS ga
o‘xshash sxema bo‘yicha tashkil qilingan.
Файлова система ISO 9660
ISO 9660 File system
Hardware
Kompyuterning hamma qismlari
(detallari).
Аппаратное обеспечения
компьютера
Hardware
HTML
Gipermatnni
belgilash tili.
Язык гипертекстово
й разметки
Hypertext Markup
Language
HTTP
Gipermatnni uzatish protokoli
Протокол
передачи гипертекст а
HyperText Transfer Protocol
Active attack
Tajovuz. Xavfsizlikka
Хакерская атака
Active attack
tahdidning
yuzaga chiqishi.
Active threat
Xavfsizlikka taxdid. Qasddan tizimning xolatini yomonlashtirishg a qaratilgan
muayyan turdagi xavf-xatarning ma'lum
extimolligi.
Угрозы
безопасности
Active threat
ASCII -
Armored Text
ASCII- matn. ASCII to'plamiga kiruvchi 7-bitli standart bosma simvollarda yozilib ikkili sanoq tizimida kodlangan
axborot.
ASCII- текст
ASCII - Armored Text
Authentication information
Autentifikatsiya axboroti.
Muayyan axborot manbaining yo uni egasining aslini bilib olish uchun ishlatiladigan axborot.
Удостоверение подлинности
Authentication information
Certify
Kalitni sertifikatsiyalash
. Biror kimsaning oshkora kalitini raqamli imzo bilan tasdiqlash.
Сертификации ключей
Certify
Certifying Authority
Vakolatli sertifikator. Kalitni sertifikatsiyalash va buni umumiy ma'lumotlar bazasiga kiritish huquqiga ega bo'lgan
ishonchga
Сертификаты
Certifying Authority
sazovor shaxs
(yo shaxslar).
Confidentiality information
Pinxona axborot. Xujjatlashtirilgan shunday axborotki, unga nisbatan barcha munosabatlar (ruscha, dostup) qonun bilan
cheklangan.
Информация о конфиденциальности
Confidentiality information -
Confidentiality mark
Maxfiylik grifi. Xujjatlashtirilgan axborotning maxfiylik darajasini ko'rsatuvchi rekvizit (masalan, o'ta maxfiy, maxfiy, pinxona, xizmatda foydalanish
uchun, oshkora).
Гриф
конфиденциальность
Confidentiality mark
Data destruction
Axborotni yo'q qilish. Axborotni tasodifiy xato tufayli yo qasddan moddiy tashuvchidan o'chirib yuborish yokm tashuvchisi bilan birga
o'g'irlab ketish.
Уничтожение данных
Data destruction
Data falsification
Axborotni soxtalashtirish. Axborot jarayonlari davomida axborot mazmunini qastdan buzib
o'zgartirish.
Фальсификация данных
Data falsification
Data
protection
Axborot
ximoyasi.
Защита данных
Data protection
Axborotning pinxonaligi, butunligi va qobilligini ta'minlashga qaratilgan huquqiy, siyosiy, tashkiliy, texnikaviy va
dasturiy tadbirlar majmui.
Data transmission blocking
Axborot uzatishni to'sish. Axborot uzatishni qastdan yo
tasodifiy xato tufayli to'xtatib, yo'lini o'zgartirib yo kechiktirib qo'yishdan iborat bo'lgan axborot xavfsizligining
buzish turi.
Блокировка
передачи данных
Data transmission blocking
Information procedure
Axborot jarayoni. Axborotni yaratish, olib- yig'ish, saqlash, himoyalash, izlash, uzatish, taqsimlash, undan foydalanish yoki unga ishlov berish jarayonlaridan
biri.
Процедура информация
Information procedure
Information security
Axborot xavfsizligi. Axborotninig va axborot jarayonlarini amalga oshirish
vositalarining ma'lum turdagi
Информационная безопасность
Information security
tasodifiy va qasddan qilinadigan tahdidlardan
himoyalanganlik holati.
Information user
Axborot foydalanuvchisi. Axborot bilan biror axborot jarayonini amalga oshiruvchi sub'ekt (shaxs,
tashkilot).
Информация о пользователе
Information user
Key
Kalit. Shifrlash, shifrni ochish,
raqamli imzo
qo'yish va verifikatsiya(isho nib olish)da ishlatiladigan
raqamli kod.
Ключ
Key
Password
Parol. Amaliy munosabat boshlash uchun ishlatiladigan, subektning siri xisoblanadigan identifikator.
Tizimga kirish uchun klaviatura tugmalarini bosish ketma-
ketligi.
