Tabiiy fanlar va geografiya Fakulteti dekani: dots. V. Azizov

Azot  oksidlari  chiqindilari.  Respublikadagi  ko

’chmas  manbalar  umumiy  chiqindilari 

miqdorining 10 foizi va transport chiqindilarining 8,2 foizi azot oksidlari ulushiga to

’g’ri keladi. 

Ularning  chiqindilarining  ko

’p  yillik  o’sish  dinamika  sida  salbiy  trend  mavjud  (2.14-rasm). 

1999-2006  yildan buyon azot oksidining 19,7 foizga kamaygani kuzatiladi. Transport vositalari 

ko

’p  bo’lgan  va  hududida  issiqlik  energetika  va  mineral  o’g’itlar  ishlab  chiqaradigan  yirik 

korxonalar  joylashgan  shaharlarda  atmosferaga  chiqariladigan  chiqindilar  tarkibida  Ushbu 

modda  ko

’pligi  kuzatilmoqda.  2006  yilda  transport  chiqindilari  azot  oksidlari  umumiy 

chiqindilarining  67,7  foizini  tashkil  qildi.  Transport  chiqindilari  avtomobil

ь  parkining  texnik 

holati,  yo

’l  harakatining  tashkil  etilishi,  yo’llar  ahvoli,  ishlatiladigan  yoqilg’i  va  moylash 

materiallari sifatiga bog

’liqdir. Sanoatda yoqilg’i-energetika, kime va neftь-kimyo sanoat turlari 

azot oksidlari chiqindilarini chiqaradigan asosiy ob

’ektlar hisoblanadi. Mazkur majmua ulushiga 

respublika  bo

’yicha  ushbu  chiqindilarning  86,8  foizi  to’g’ri  keladi.  Energiya  ishlab  chiqarish 

bilan bog

’liq azot oksidi chiqindilarining o’sish dinamikasi so’nggi yillarda pasaymoqda (2.15, 

2.16-rasmlar).  Biroq  ushbu  chiqindilarning  respublika  bo

’yicha  54,9  va  tarmoq  bo’yicha  26,7 

foizi  energetika  ulushiga  to

’g’ri  keladi.  Yirik  issiqlik  elektr  energetikasi  tizimi  va  issiqlik 

energetika  markazlaridagi  asosiy  quvvatlardan  25  yildan  ortiq  vaqtdan  buyon  foydalanib 

kelinmoqda,  bunda  yoqilg

’ini    ishlatish  samaradorligi  33-35  foizni  tashkil  qiladi.  Yoqilg’idan 

foydalanish samaradorligining pastligi atmosferaga ifloslantiruvchi moddalar chiqishini oshiradi 

va  mazkur  ob

’ektlar  joylashgan  shaharlarda  va  turar-joylarda  havoning  ifloslanish  darajasiga 

salbiy ta

’sir qiladi (2.17-rasm). Ayniqsa, Toshkent, Olmaliq, Angren, Farg’ona, Navoiy, Qo’qon 

shaharlarida atmosfera havosi azot oksidlari bilan nisbatan ko

’proq ifloslangandir. Bir yilda azot 

dioksidi bo

’yicha maqsadli ko’rsatkichlardan oshadigan kunlar soni ancha ancha ko’p bo’lib, bu 

respublikaning ko

’plab shaharlarida qayd etilmoqda