Tabiiy fanlar

Geografik tavsifda xato bormi ? Geografiya – betakror tabiyat majmuasi va 

uning  inson  xo'jalik  faoliyati  bilan  uyg'unligini  ta‘minlagan  Ona  yer  ifodasi.  U 

borliqni  o'rganar ekan  go'yo  uning  ilmiy  va shu o'rinda  ijodkorona tasvirlash  yoki 

ifodalash cheksiz va poyonsizga o'xshaydi. Balki shu boisdir, uning sirlaridan ogoh 

bo'lmoq  uchun juda keng  ma‘noda  fikrlar  yuritmoq shartdir. Go'yo ertakdan kishi 

---

14 

 

 

 

ruhiyatiga  singib  kirib  boruvchi  geografik  hududlar  tasvirlanishini  o'qib  borar 

ekansiz, hayol sizni o'sha olis manzillarga eltgandek bo'ladi, sizni maftun bo'lishga 

majbur etgan yoki sehirlab og'ushiga chorlagan bu nozik tuyg'u soddagina bir so'z 

bilan  «Geografik  tavsif»  deb  nomlanadi.  Faqat  siz  tavsifni  o'qiyotganingizda 

mazmunan chuqur tushunsangiz, tasavvur eta olsangiz, bas. 

Geografiya  fani  o'qituvchisi  sifatida  hammamiz  har  bir  hududga  berilgan 

tavsiflarni to'g'ri yoki noto'g'ri bayon etilganligini darhol sezamiz. 

Dars  davomida  ma‘lum  hududga  geografik  tavsif  berib  turgan  o'quvchi 

xatosini o'z  o'rnida  to'g'rilab boramiz. Quyidagi jumboqli tavsiflar esa ayni  mana 

shu  muammoni  bartaraf  etishimizga  ko'mak  beradi.  Bu  usulda  dars  o'tishning 

afzalliklari quyidagilardir: 

1.O'quvchilarni  kitob,  karta  va  boshqa  geografik  manbalar  bilan  ishlashga 

majbur etadi. 

2.Notiqligi va topqirligini oshiradi. 

3.To'g'ri va noto'g'ri fikrni ajrata olishga va mustaqil fikrlashga o'rgatadi.  

4.Test  sinovlariga  tayyorlashning  eng  qulay  usuli  yoki  testning  murakkab 

ko'rinishlaridan biridir. Masalan, test savollarida bitta to'g'ri javob borligi aniq. Bu 

usulda noma‘lum javobni topish mumkin. 

5.Tafakkur va dunyoqarashni kengaytiradi.  

6.Mavzularni umumlashtirish, o'zaro farqlay olishga o'rgatadi.  

7.Hatto oldingi sinflarda olingan bilimlarini ham eslashga chorlaydi.  

8.Bizga  ma‘lumki,  bir  sinfda  o'qiydigan  barcha  o'quvchining  bilimi  va 

qobiliyati  bir  xil  emas.  Bu  usul  asosida  davrada  gapirishga  tortinadigan,  og'zaki 

nutqi pastroq bolalarni baholash imkoniyatlari bor. 

9.Kitobni  juda  ham  ifodali  va  tezkorlik  bilan  o'qib,  hatto  yodlab  oladigan, 

ammo  tavsif  mazmunini  sinchkovlik  bilan  tahlil  etmaydigan,  mazmunining  tub 

mohiyatiga aniqlik va ilmiylik bilan baho bermaydigan o'quvchilarni o'z bilimlarini 

qayta ko'rib chiqishga majburlaydi.  

---

15