Tabiiy fanlar fakulteti “Himoyaga ruxsat etilsin”

Etiologiyasi va patogenezi. Kasallik qo’zgatuvchisi, ya’ni qo’tir kanasi tashqi ko’rinishi jihatdan toshbaqaga o’xshaydi. Urg’ochisi erkagidan birmuncha yirikrok bo’ladi. Tanasi serbar tuxumsimon, burmali, uchburchak tangachalar bilan qop-langan, og’iz apparatlari changalsimon, kemirishga moslashgan. Bunday rivojlangan og’iz apparati orqali ular xo’jayinining terisini teshib, to’qima, qon, limfa va boshqa suyuqliklar bilan oziqlanadi. Oldi va orqasida 2 juftdan bo’g’imlarga bo’lingan qisqa oyoqlari bor. Otalangan urg’ochi kana epidermisning yuza qatlamlariga kirib har xil yo’llar ochadi va shu joylarga tuxum qo’yadi; erkagi esa halok bo’ladi. Urg’ochi kanalarning harakati chaqqon bo’lib, bir kunda 0,5—5 mm egri-bugri kovaklar (kana yo’llari) hosil qiladi. Kanalar rivojlanib 3—7 hafta davomida jinsiy voyaga yetadi. Bitga urg’ochi kanadan chiqqan tuxumdan 3 oy mobaynida 130—150 mln kana paydo bo’lishi hisoblab chiqilgan. Odamga yuqqanidan so’ng tez ko’payib ketishiga sabab ham shu.

Kanalar, odatda odam organizmidan tashqarida bir xaftagacha yashashi mumkin. Qo’zg’atuvchilar odamga bemordan yoki uning buyumlari orqali o’tadi. Shuningdek, bir o’rinda yotganda, ba’zan jinsiy muloqotda bo’lganda ham yuqib qoladi. Shuning uchun qo’tir kasalligi jinsiy yo’l bilan yuqadigan kasalliklar qatoriga kiritilgan. Kasallikning yashirin davri 20—30 kungacha boradi.