Tabiiy fanlar fakulteti geografiya va iqtisodiy bilim asoslari kafedrasi tuproqlar geografiyasi



Download 2,83 Mb.
bet21/154
Sana26.02.2022
Hajmi2,83 Mb.
#468400
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   154
Bog'liq
Tuproqlar geografiyasi 2021 2022 Majmua Joniyev O T 5555

Tuproqning issiqlik tartibi deb, yerning yuza qatlamidagi havo – tuproq – tuproq hosil qiluvchi ona jins tizimidagi issiqlik almashinuvi bilan bog‘liq barcha hodisalar yig‘indisiga aytiladi.
Radiatsiya muvozanati (balansi)ning о‘zgarishi joyning kengligi va yil mavsumlariga bog‘liq. Bu tundrada – 10-20 kkal/sm2 , janubiy taygada – 30-40 kkal/sm2, qora tuproq zonasida – 30-50 kkal/sm2, tropiklarda esa yiliga 75 kkal/sm2 dan ortadi.
Tuproqning issiqlik tartibi atmosferaning yer yuzasiga yaqin qismidagi issiqlik tartibiga bо‘ysinadi, ammo undan farqlanadi. Havo va tuproqning о‘rtacha yillik harorati shimoldan janubga va sharqdan g‘arbga tomon kо‘tariladi. Havo haroratining ortishi bilan tabiat mintaqalarining issiqlik bilan ta’minlanishi ham о‘zgaradi. Issiqlik tartibi bо‘yicha shimoliy yarim sharda 5 ta mintaqa ajratiladi (1-jadval).
Sobiq ittifoq hududida eng sovuq oyda tuproq harorati janubda 0 0C dan shimoli-sharqda –36 0C ligi kuzatilgan. Tuproq haroratidagi eng yuqori kо‘rsatkich (20 sm chuqurlikda) iyul, janubning chekka qismlarida avgust oyida kuzatiladi.
1-jadval
Geografik mintaqalarning issiqlik bilan ta’minlanganligi





Geografik (issiqlik mintaqalar) iqlim guruhlari

Yalpi havo haroratining 10 0C dan yuqorisi

1

Qutbiy (sovuq)

600 dan kam

2

Boreal (о‘rtacha sovuq)

600 – 2000

3

Subboreal (о‘rtacha issiq)

2000 – 3800

4

Subtropik (issiq)

3800 – 8000

5

Tropik (juda issiq)

8000 dan yuqori

Tuproqqa energiya kelishining yana bir manbai biokimyoviy modda almashinuvi jarayonidir, bunda moddalarning biokimyoviy akkumulyatsiyasi va migratsiyasi muhim rol о‘ynaydi.
Tuproqning energiya sarfi ham tabiat zonalari bо‘yicha har xil: tundra va chо‘llarda yiliga – 2-5 kkal/sm2, qora tuproqli dashtlarda – 15-30 kkal/sm2, nam tropiklarda – 70 kkal/sm2 gacha о‘zgaradi.

Download 2,83 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   154




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish