Tabiiy fanlar fakulteti geografiya va iqtisodiy bilim asoslari kafedrasi tuproqlar geografiyasi

Tuproqlar geografiyasi tuproqshunoslikning eng muhim bо‘limi hisoblansada, u tuproqshunoslik bilan geografiyaning tutashuvida vujudga kelgan bо‘lib, tuproqqa oid mavjud xossalarning aksariyatini tabiiy sharoit bilan bog‘langan holda, tuproqni tabiatning о‘ziga xos muhim komponenti sifatida talqin etadi, tuproq muhofazasiga geografik yondoshadi. Umuman tuproqlar geografiyasi – tuproqlarni Yer sharida tarqalish qonuniyatlari tо‘g‘risidagi fandir. Tuproqshunoslikda Dokuchayevning genetik tamoyillariga asoslangan tuproq-geografik tadqiqotlar Rossiya va sobiq ittifoq hududlarida keng quloch yoza boshladi, natijada tuproq geografiyasi alohida tabiiy – ilmiy fan darajasiga erishdi. Birinchi tuproq geografiyasi kafedrasi XX asrning 20-yillarida S.S.Neustruev boshchiligida Leningrad (Sankt-Peterburg) davlat universitetida tashkil etildi, olim tomonidan ,,Tuproqlar geografiyasi elementlari” nomli birinchi darslik yaratildi (1930-1931). 1939 yilda Moskva universitetining geologiya-tuproqshunoslik fakultetida, 1946 yilda Voronej universitetida ham ,,Tuproqlar geografiyasi” kafedralari tashkil etildi. Ushbu kafedralarning tashkil etilishi bilan tuproqshunoslar va geograflar uchun muntazam darsliklar chop etila boshlandi.
Demak, kо‘rinib turibdiki ,,Tuproqlar geografiyasi” tabiiy-ilmiy fan sifatida paydo bо‘lganiga bir asr bо‘libdi. Fan – bu tartibga va tizimga keltirilgan bilimlar majmuasi bо‘lsa, har qanday bilimlar ikki tarkibiy qismlardan iborat bо‘ladi:
Amaliy mashg’ulotining borishi:
II.Tashkiliy qism.
II.Talabalarning mashg’ulot mavzusi, maqsadi, borishi va mustaqil bajariladigan o’quv topshiriqlari bilan tanishtirish.
III.Yangi mavzuni o’rganish.
a) Talabalarni kichik guruhlarga ajratib, guruhlar tomonidan belgilangan va o’quv topshiriqlarini mustaqil ravishda, sifatli bajarishga erishish.
b) o’quv materialini yahlit holda qayta ishlab chiqilishini amalga oshirish.
IV. Yangi mavzu yuzasidan kichik guruhlar o’rtasida savol-javob, o’quv bahsi, munozaralar tashkil etish.
1. Tuproqni tabiiy komponent sifatida qanday ta’riflaysiz?
2. Tuproqni tabiatda modda va energiya almashinuvidagi rolini ta’riflang.
3. Tuproqni nima uchun ba’zi olimlar landshaftning ,,kо‘zgusi” yoki ,,xotirasi” deb biladilar?
4. V.V.Dokuchayev – tuproqshunoslik va tuproqlar geografiyasining asoschisi ekanligining mohiyati nimada?
5. V.V.Dokuchayevning fan taraqqiyotiga qо‘shgan hissasi nimada?
6. Tuproq tо‘g‘risidagi ilk tushunchalar va ilmiy qarashlarning asosi nimada?
7. О‘rta Osiyolik allomalarning tuproq tо‘g‘risidagi fikrlarini bilasizmi?
8. Rus olimi M.V.Lomonosovni nima uchun birinchi tuproqshunos deb atalgan?
9. AQShda XIX asr oxiriga kelib tuproq xaritalarini yaratilishining sababi nimada?
10. Tuproqlar geografiyasining rivojlanishiga hissa qо‘shgan xorijiy olimlar tо‘g‘risida nimalarani bilasiz?