Табиий шифо воситалари 3-китоб тошкент

Зирк ва унинг хосиятлари 
Зирк шаробни ички, унинг фойдаси беҳисоб, 
Ич кетиш, дил ғашлигидан ҳар кишини қутқарар. 
Ҳам жигарга, ҳам юракка, меъдага қувват бериб, 
Ҳам қувар сафронию, чанқоқ касални йўқотар. 
Қадимги гиёҳшунослик китобларида зиркни - зиришк, зож, зирнак, 
амбарбари, қорақанд, барбарис деб атайдилар. Ўзбек паловини хуштаъм 
қилиш ва шуҳратини оламга машҳур қилишда зиркнинг ҳам алоҳида ҳиссаси 
бор. Бу гиёҳнинг (Барбарис обыкновенный) нордон барги, меваси ва илдизи 
таркибида алкалоидлар, турли хил дармондорилар (А, С, Е, В, В
2
), қандлар, 
фруктоза, гликозид, ошловчи моддалар, эфир мойлари, органик кислоталар 
(олма ва лимон кислоталари), минерал тузлар, бўёқ ва бошқа фойдали 
моддалар мавжуд. Қадимги Шарқ олимлари зиркни чанқоқ қолдирувчи, 
иситма хуружидан халос қилувчи, иссиқ шишларга фойда қилувчи, меъда ва 
жигарни кучли қилувчи, юракка далда берувчи, ични боғловчи, сафрони 
ҳайдовчи, остдан қон кетишини тўхтатувчи шифобахш восита эканлигини 
айтиб ўтишган. Зирк иштаҳа очувчи, ўт ҳайдовчи, яллиғланишга қарши 
восита сифатида ҳам қўлланилган. Зирк шоҳи илдизи ёки пўстлоғидан 
тайёрланган қайнатмадан синган, чиққан, лат еган суякларни, ҳар хил яра-

---

Аюпов Равшан Хамдамович 
136 
чақа ҳамда куйган терини даволашда фойдаланилган. Бу қайнатма халк 
тилида «қиёми зирк» деб аталиб, унинг суюлтирилгани билан оғиз бўшлиғи 
касалланганда чайқаш тавсия этилади. Зиркнинг барглари асосида 
тайёрланган дамлама безгак асорати бўлган талоқ шишида, жигар 
касалликларида фойда бериб, пўстлоқларининг дамламаси ўтдаги тош, сариқ, 
буйрак оғриғи, бод каби хасталикларни даволашда қўлланилади.
Зиркдан тиббиётда фойдаланиш бўйича қуйидаги тавсияларни