Табиий шифо воситалари 3-китоб тошкент

ИЛОВА 1. Уйда дамлама, қайнатма, настойка ва шарбатлар тайёрлаш 
Табибнинг айтганини қилмаслик, 
ўз жонининг ҳурматини билмасликдир. 
Абдурахмон Жомий 
 
Уй шароитида қўл остида бўлган шифобахш ўсимликлар, ноз-
неъматлардан, сабзавот, мева, зираворлардан табиий дори-дармонлар 
тайёрлаш қуйида тавсиф этилган умумий технологияга асосланади: 
«Дамлама» лар асосан ўсимликларнинг юмшоқ қисмларидан, яъни 
гули, барги, ер устки қисми, мевасидан ва резаворлардан тайёрланадиган 
бўлса, «қайнатма» лар ўсимликларнинг дағал қисмидан, яъни илдизи, 
пўстлоғи, илдизпояси, пўчоғи ва шохларидан тайёрланиши мумкин.
Дамламалар уй шароитида 2 хил усулда тайёрланади. Ўсимлик хом 
ашёсининг хусусиятига қараб, қайноқ ҳамда совуқ дамлама тайёрлаш 
мумкин. Қайноқ дамлама тайёрлаш учун 1 қисм доривор маҳсулот олиб, унга 
10 ёки 20 қисм сув қўшилади. Масалан, 10 грамм ўсимлик хом ашёсига 100 
г/мл сув қуйилади. Дамлама тайёрлашда синмаган, дарз кетмаган, 
чегаланмаган, учмаган, оғзи яхши ёпиладиган сирланган чинни ёки оловга 
бардошли шиша идишлардан фойдаланиш мумкин. Мис, темир, рухланган ва 

---

Аюпов Равшан Хамдамович 171 
тунука идишлардан фойдаланмаслик керак. Дамлама тайёрлашда одатда сув 
бироз кўпроқ олинади, чунки қайнаш давомида у қисман буғланиб кетади.
Сув билан доривор ўсимлик маҳсулоти яхшилаб аралаштирилгач, 
устини қопқоқ билан беркитиб, каттароқ (кастрюлка, тоғора ёки 
қозончадаги) қайнаб турган сув ҳаммомида 15 дақиқа қайнатилади ва 45 
дақиқа совутилганидан сўнг, 2 қаватли дока ёки бўздан сузилади. Дамлама 
белгиланган миқдордан кам бўлса, устига совутилган дистилланган сув 
қўшиб, меъёрига етказилади. Масалан, 1:10 дамлама тайёрлаш учун 20 грамм 
доривор маҳсулотга 220-230 мл сув қуйилади.
Дамлама тайёрланганда сув белгиланган миқдордан кам бўлса, 
етишмаган қисмига қайнатиб совутилган тоза сув қўшиб, умумий ҳажми 200 
мл га етказилади. Айрим ҳолларда ўсимлик маҳсулотларидан чойга ўхшаш 
дамлама тайёрлаш ҳам мумкин. Бунинг учун доривор ўсимлик қайноқ сувда 
чайилади ва чинни идишга солиниб, устига қайнаган сув қуйилади. 15 
дақиқадан сўнг, дамламани сузиб ёки бевосита чойнакдан силқитиб олинади.
Баъзи доривор гиёҳларнинг хусусиятларини инобатга олган ҳолда 
улардан совуқ усулда дамлама тайёрлашга тўғри келади. Масалан, гулхайри 
илдизи нафис бўлгани учун устига қайнатиб, совутилган сув солинади ва 4-8 
соат давомида дамлаб қўйилади. Сўнгра тайёрланган дамлама тиндирилиб, 
докада сузилади.