Tabiatning sog'lomlashtiruvchi va gigienik omillari

7.1. Chaqqonlikni rivojlantirish

CHakkonlikni rivojlantirishi metodikasi bilan tanishib chiksak: birinchidan - chakkonlikni rivojlantirish koordinatsiya jixatdan murak kad harakatlarni bajarishni; ikkinchidan - harakat faoliyatini tusat dan o’zgargan sharoit talablariga muvofchk ravishda qayta to’za olish qobiliyatini madaniyatlashdan iboratdir. Bunda chakkonlik uchun zarur bul gan o’z harakatlarini fazo va vaqtda aniq idrok etish, lozim bulsa, sta bil harakatlar, muvozanat saklay olish, galma-gal zur berish va muskul larni bushattirib olish yoki, aksincha, muskullarni taranglash tirish kobiliyati va shunga uxshash boshqa xususiyatlarni tanlab takomillashti rish muhim axamiyatga ega. Demak "chakkonlik" deganda, harakatlar koordinaiyalarning umumiy tuplamiyigindisi tushuniladi.

CHakkonlikni rivojlantirish va madaniyatlashning asosiy yuli yangi xilma-xil harakat malakalarini va kunikmalarini shakllantirish demakdir. Bu esa harakat malakala rining zaxirasi ortib borishiga sabab bo’ladi va harakat analizatorlarining funksional imkoniyatlariga sama rali ta’sir kursatadi. YAngi harakatlarni o’zlashtirish o’zluksiz bulga ni yaxshi. Agar uzoq vaqt oraligida yangi harakatlarni o’rganish rejalash tirilgan bulsa xam, o’quvchilarga vaqti-vaqti bilan o’zlariga ma’lum bulmagan mashqlarni bajarib turish tavsiya etiladi. CHunki yangi hara katlar (mashqlar) o’zlashtirib turilmasa shug’ullanuvchini harakatga urgatish qiyinlashadi. Bunday mashqlarni tula o’zlashtirib olish shart emas, chunki u shug’ullanuvchilarning kandaydir yangi harakatlarni xis qilib turishlari uchun zarur. Bu kabi mayda-chuyda harakatlarni, odatda, aktiv dam olish uchun ajratilgan kunlardagi trenirovka jarayoni tarki biga kiritiladi. CHakkonlini rivojlantirishda yangi harakatlarni o’zlash tirib olish kobiliyati sifatida har kanday ixtiyoriy harakatdan foydalanish mumkin, lekin ular faqat mashq tarkibidagi yangi element lari bulgani uchungina urganiladi. Malaka avtmatlashib borgan sari shu jismoniy mashqning chakkonlikning rivojlantirish vositasi tarzidagi axamiyati kamayib boradi.

Harakat faoliyatini tez va maqsadga muvofiq qayta to’zish kobiliyati tusatdan o’zgargan sharoitdagi ta’sirlarga darxol javobning berilishi chakkonlikni rivojlanayotganligidan dalolat bera di. Bunda yuklamning o’zgarishi sodir bo’ladi, chakkonlikni rivojlantirishga yunaltirilib yuklamani oshirish shug’ullanuvchilarga koordinatsi yaviy qiyinchiliklarni oshirib amalga oshiriladi. Ular yengishi lozim bulgan koordinatsiyaviy qiyinchiliklarni uch guruxga bo’ladilar:

1. Harakatlarning aniqligiga erishishdagi qiyinchiliklar;