Tabiat bilan tanishtirish va ekologik tarbiya fanidan O`qitish materiallari tayyyorlov yo`nalishi

ilova

Baholash mezoni va ko‘rsatkichlari

T/r	Nazariy bilimlarni baholash	ball
1	Savollarga to‘liq javob berish, misol dalil keltirish.	5
2	Savollarga noto‘liq javob berish	4
3	Savollarga qisman javob berish	3
4	Savollarga umuman javob bermaslik	2
	Ish va ish joylarini tashkil etish.
6	-Ish va iish joylarini to‘g‘ri tashkil etish, ishlab chiqarish jarayonini amalga oshirishda maqbul ish usullarini qo‘llash va turli ishlarni xatosiz bajarish. -Ishlarni mustaqil rejalashtirish va bajarish.	5
7	-Ishlab chiqarish talimi ustasining ko‘magi bilan. Ish va ish joylarini to‘g‘ri tashkil etish, ishlab chiqarish jarayonini amalga oshirishda maqbul ish usullarini qo‘llash va turli ishlarni xatosiz bajarish. -Ishlarni mustaqil rejalashtirish va bajarish.	4
6	Ish yoki ish joyini tashkil etish ishlab chiqarish jarayonlarini amalga oshirishda maqbul ish usullarini qo‘llash va turli ishlarni xatosiz bajarishda ba’zi xatolikga yo‘l qo‘yganligi ishni etarli darajada rejalashtira olmaganligi va bajara olmasligi.	3
7	Ish yoki ish joyini tashkil etish ma’lum ravishda xatolarga yo‘l qo‘yish va asosiy ish usulini etarli darajada o‘zlashtira olmasligi.-Ishni mustaqil rejalashtira olmasligi va bajara olmasligi.Xavfsizlik texnikasi qoidalariga rioya qilmasligiishlab	2

25. 
    ilova
    

Tezkor savol javob
1. Ekskursiya necha turga boiinadi?
2. Ekskursiyada to ‘planadigan materiallardan qaysi mashg‘ulotlarda foydalanish mumkin?
3. Ekskursiyaning muvaffaqiyatli o ‘tishi nimalarga bog‘liq?
4. Ekskursiya kim tomonidan tashkil etiladi?
5. Ekskursiya bir oyda necha martda o`tkaziladi va qayerlarga olib borish mumkin?
6.Ekskursiyaga kimlarni jalb etish maqsadga muvofiq bo’ladi?
7. Ekskursiyaga tarbiyachi va bolalar qanday tayyorgarlik ko’rishlari mumkin?
8. Ekskursiyadan keyingi ishlar haqida ma’lumot bering.


4-ilova
Baholash mezoni va ko‘rsatkichlari

Guruh	Berilgan topshiriq to‘liq va aniq yoritilishi 0-5 ball	Topshiriqni misollar bilan yoritish 0-5 ball	Guruh a’zolarining faolligini. 0-5 ball	Jami ball
1-gr
2- gr
3- gr

9 – 6 ball – «qoniqarli».
12 – 10 ball – «yaxshi»
15 – 13 ball – «a’lo».
Amaliy topshiriq: MTTda ekskursiyani ahamiyati va ularni tashkil еtish.
Amaliy topshiriq: Ekskursiyada og’zaki ko’rgazmali va amaliy metodlardan foydalanish.

5-Ilova
Uyga vazifa



Mavzu: Ekskursiya-bolalar ekologik madaniyatining boshlang’ich shakli

Vaqt: 80 daqiqa	Ta’lim oluvchilar soni:
O’quv mashg’uloti shakli va turi	Amaliy
O’quv mashg’uloti rejasi	1. Kichik guruhda bog’ga va sabzavot do’konlarga kichik ekskursiya tashkil еtish va farqlash. 2. O’rta guruhda bog’ga maqsadli ekskursiya tashkil еtish. 3.Katta guruhda istirohat bog’i va bog’ga ekskursiyani farqlashga o’rgatish. 4.Tayyorlov guruhda bog’ga maqsadli sayohat uyushtirish.
O’quv mashg’ulotining maqsadi: O`quvchilarga bolalarda ekologik madaniyatini boshlang’ich shaklini rivojlantirishda guruhlar bo’yicha ekskursiya ishlanmalaridan tuza olish bilim-ko’nikmalarni shakllantirish va mustahkamlash.
O’qitish natijasi	Ushbu mavzuni o’zlashtirish natijasida o’quvchida shakllanadigan asosiy bilim, ko’nikma yoki kompetensiyalarni oshirish.
Pedagogik vazifalar 1. Kichik guruhda bog’ga va sabzavot do’konlarga kichik ekskursiya tashkil еtish va farqlashga o’rgatish. 2. O’rta guruhda bog’ga maqsadli ekskursiya tashkil еtishni tasniflash. 3.Katta guruhda istirohat bog’i va bog’ga ekskursiyani farqlashga o’rgatish bo’yicha bilim berish. 4.Tayyorlov guruhda bog’ga maqsadli sayohat uyushtirishni izohlash.	O’quv faoliyat natijalari: 1. Kichik guruhda bog’ga va sabzavot do’konlarga kichik ekskursiya tashkil еtish va farqlashga o’rganadilar. 2. O’rta guruhda bog’ga maqsadli ekskursiya tashkil еtishni tasniflaydilar. 3.Katta guruhda istirohat bog’i va bog’ga ekskursiyani farqlashga o’rgatish bo’yicha bilim bera oladilar. 4.Tayyorlov guruhda bog’ga maqsadli sayohat uyushtirishni izohlaydilar.
O’qitish metodlari	Kichik axborotli (ma’ruza, hikoya, tushuntirish, ko’rsatma berish) namoyish. Ko’rsatish (kitob bilan ishlash, insert mashq) tanlab olinadi.
O’qitish vositalari	Matnlar, yozuv taxtasi, slaydlar, komp’yuter,shirmalar, yo’riqnoma.
O’quv faoliyatini tashkil etish shakli	Ommaviy, jamoaviy, guruhli, juftlikda, yakka tartibda.
O’qitish sharoiti	Maxsus texnik vositalar bilan jihozlangan guruhlarda ishlashga mo’ljallangan xona
Qayta aloqaning usul va vositalari	Tezkor-so’rov, savol-javob, test, misol va mashqlar, bajarilgan o’quv topshiriqlarni baholash

O’quv mashg’ulotining texnologik xaritasi

Ish bosqichlari va vaqti	Faoliyat mazmuni
	O’qituvchi	Ta’lim oluvchi
1-O’quv mashg’ulotiga kirish (5daq)	Tashkiliy qism: 1. O’quvchilarni mashg’ulotga tayyorgarligi va davomatini tekshiradi. (Salomlashish,xonani ko’zdan kechirish va davomatni aniqlash).	Mashg’ulotga tayyorlanadilar
2-bosqich. Asosiy (65 daqiqa)	Tayanch bilimlarni faollashtirish: Uyga berilgan vazifani nazorat qiladi hamda o’tilgan Mavzu bo’yicha o’quvchilarga savollar beradi, ularni baholaydi. (1. Ekskursiya necha turga boiinadi? 2. Ekskursiyada to ‘planadigan materiallardan qaysi mashg‘ulotlarda foydalanish mumkin? 3. Ekskursiyaning muvaffaqiyatli o ‘tishi nimalarga bog‘liq?) Maqsad va vazifani belgilanishi: 1.Mashg’ulotning nomi, rejasi, maqsad va o’qitish natijalar bilan tanishtiradi. Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar bilan tanishtiradi; (Mashg’lot bilan ekskursiyani farqi haqida ma’lumot to’plash.) 2.O’quv mashg’ulotida o’quv ishlarni baholash mezoni va ko’rsatkichlari bilan tanishtiradi (1-ilova). Ta’lim oluvchilar bilimini faollashtirish: Tezkor-so’rov, savol-javob, aqliy hujum, pinbord-(o’z fikrini faqat og’zaki emas, balki yozma ravishda bayon etish mahoratihamdir), “o’ylang va juftlikda fikr almashing”, va boshqa texnikalar orqali bilimlarni faollashtiradi. Yangi o’quv material bayoni: 3. Nazariy mashg’ulotning rejasi va tuzilishiga muvofiq, o’qitish jarayonini tashkil etish bo’yicha harakatlar tartibini bayon etadi. Asosiy holatlarni yozdiradi; 4. Slaydlarni Power Point tartibida namoyish va sharhlash bilan Mavzu bo’yicha asosiy nazariy holatlarni bayon qiladi (2-ilova). 5.Mustahkamlash uchun savollar beradi(3-ilova). 1. Ekskursiya bolalarni ekologik madaniyatini boshlangich shakli deganda nimani tushunasiz? 2.Ekskursiya ishlanmalarini qaysi guruhdan boshlab yozish tavsiya qilinadi? 3. Kichik guruhda qaysi bog’ga ekskursiya tashkil etishlari mumkin? 4. Sabzavot do’konlariga ekskursiya tashkil etishdan maqsad nima? 5. Nima uchun o’rta guruhda maqsadli ekskursiyalar tashkil etiladi? 6. Katta guruhda qanday qilib ekskursiyalarni farqlashga o’rgatiladi? 7.Tayyorlov guruhda tashkil etiladigan ekskursiya kichik guruhdan nimasi bilan farq qiladi? 8. Ekskursiyani tashkil etishda kimlarni jalb etishlari mumkin?	Savol- javob asosida uy vazifalarini tekshirish. Mavzu nomi va rejasini yozib oladilar. Diqqat qiladilar. Savollarga javob beradilar. Yozib oladilar. Diqqat qiladilar. Savollarga javob beradilar. Topshiriqni bajaradilar. Berilgan qo’shimcha savollarga javob beradilar. Ma’lumotlarni daftarga qayd qiladilar.
3-bosqich Yakuniy (10 daqiqa)	Mashg’ulot yakuni: Faol ishtirok etgan o’quvchilarni javoblarini izohlab baholaydi va rag’batlantiradi. Uyga vazifani berilishi: Kelgusi mashg’ulotga vazifa va bajarish yuzasidan yo’riqnoma beradi (4-ilova). 1.Qo’shimcha adabiyot. P.Yusupova “Maktabgacha yoshdagi bolalarga ekologik tarbiya berish”. 2. “Ekskursiya”lar ishlanmalaridan namunalar yozib kelish.	Baholari bilan tanishadilar. Topshiriqni yozib oladilar.

Mavzu: Ekskursiya-bolalar ekologik madaniyatining boshlang’ich shakli


Reja:
1. Kichik guruhda bog’ga va sabzavot do’konlarga kichik ekskursiya tashkil еtish va farqlash.
2. O’rta guruhda bog’ga maqsadli ekskursiya tashkil еtish.
3.Katta guruhda istirohat bog’i va bog’ga ekskursiyani farqlashga o’rgatish.
4.Tayyorlov guruhda bog’ga maqsadli sayohat uyushtirish.


Kichik guruh.
Ekskursiyaning nomi:Mevali va manzarali daraxtlar bog’iga ekskursiya uyushtirish.
(Ekskursiya oltin kuzda bog’ning mevali va manzarali daraxtlar o’sadigan, ochiq, quyoshli kuz belgilari sezilib turadigan kunda o’tkaziladi).
E k s k u r s i yaning m a q s a di: Bolalarni kuzning xarakterli belgilari bilan tanishtirish. Bolalarga mevali va manzarali daraxtlar to’g’risida tushuncha berish. Bolalarga mevali va manzarali daraxtlarning nomini aytish, mevali daraxtlarni manzarali daraxtdan farq qilishga o’rgatish hasharotlar va qushlar hayoti haqidagi bilimlarini aniqlash bolalarga kuzning belgilarini bildiruvchi so’zlardan foydalanishni o’rgatish, kuzatishlarga qiziqishlarini, tabiat go’zalligidan zavqlanish qobiliyatini tarbiyalash.
Ekskursiyaga t a y yo r garlik: Ekskursiya ishlanmasi, barglardan namunalar, barglarni va urug’larni solish uchun qog’oz xaltacha, mehnat qurollari, o’ynashlari uchun o’yinchoqlar.
E k s k u r s i ya n i n g b o r i sh i. Boqqa kirish bilan tarbiyachi A. Bartoning quyidagi she’rini o’qiydi:
Barg to’kilib, to’kilib,
Tushar g’amgin, shitirlab
Yerni bezab qoplagan,
Sariq, yashil, qizil rang.
Bolalar diqqatini mevali va manzarali daraxtlarning kuzgi go’zal bezagiga jalb qilinadi, ulardan zavqlanish lozim. Tarbiyachi bolalarga o’zlariga tanish mevali daraxtlar — olma, nok, behi, olcha, gilos, olxo’ri, anjir, o’rik va manzarali daraxtlardan — chinor, archa, terak, tolni topishni taklif etadi. Bolalar barglarni teradilar, ularni sinchiklab ko’radilar, uning rangi, shakli, katta-kichikligini aytadilar. So’ngra hammalari nok daraxtlarining oldiga keladilar. Tarbiyachi bolalarni daraxtni tanish, nok daraxtining o’ziga xos belgilarini aytadi. Bolalar olma barglarini topib, uni shaftoli bargi bilan solishtiradilar, ularning shakli va rangini aniqlaydilar.
Tarbiyachi bolalardan bog’da yana qanday mevali va manzarali daraxtlar borligini so’raydi.
Bolalar biroz tinch turib, bog’dagi tovushlarga quloq solishlarini taklif etadi: «Nima eshitilayapti?», «Qushlar sayrayaptimi?». Uchib o’tayotgan qushlarning nomi aytiladi. Barglar tagidan yashirinib olgan qo’ng’izlarni, kapalaklarni axtarish mumkinligini aytadi.
Ekskursiya oxirida bog’ go’zalligidan yana bir zavqlanib, kuz haqidagi tasavvurlarini yanada oshirish maqsadida quyidagi she’rdan parcha o’qishi mumkin.
KUZ
(Plesheev she’ri)
Kirib keldi oltin kuz,
Gullar jilosi so’ndi.
Yap-yalang’och butlar,
Gamgin boqadi endi.
Bolalarning o’simliklar to’g’risidagi tasavvur va tushunchalarini keyingi didaktik o’yinlar orqali mustahkamlatish mumkin:
«SHUNDAY DARAXTNI TOP» DIDAKTIK O’YINI
O`yinning vazifasi. Daraxtlarning barglarini farqlashga o’rgatish.
Kerakli jihozlar. Bolalarga tanish bo’lgan uchta mevali, uchta manzarali daraxtning bargi beriladi.
O’yinning b o r i sh i. Tarbiyachi bolalarga tanish bo’lgan daraxtning bargini ko’rsatib so’raydi, bu barg qaysi daraxtdan uzilgan. Bolalar o’sha daraxtning oldiga borib ko’rsatishlari kerak. O’yin shu tariqa bolalar hamma tanish daraxtlarni ko’rsatib bo’lgunlaricha davom etadi, keyin tarbiyachi bargni ko’rsatmay biron daraxtning nomini og’zaki aytadi, bolalar o’sha daraxtning oldiga chopib borishlari kerak.
Xuddi shu o’yinni xonada quyidagicha variantda o’tkazish mumkin. Tarbiyachi hamma bolalarga tanish daraxtlarning rasmi, o’sha daraxtlarning mevasi tasvirlangan kartochkalarni tarqatadi. Tarbiyachi qaysi mevani ko’rsatsa, bolalar oldilaridagi meva tasviri tushirilgan kartochkani o’sha daraxt shoxiga ilib qo’nishlari kerak.
Bunday didaktik o’yinning topishmoqli varianti bolalarda yaxshi qiziqish uyg’otadi. Masalan, tarbiyachi quyidagi topishmoqni aytadi:
Bodom kabi yaprog’i,Sollonadi butog’i,
O’zi shirin, tukligina, Mazasi totligina.
(Shaftoli)
Malla to’ni sap-sariq,Murobbosi mazali.
Palovga bossa bo’lar,Podvolga ossa bo’lar.
(Behi)
Mayda, yoqutday qizil,Shirin, nordon, xilma-xil.
Qalin, taxir po’sti bor, Hamma yerda do’sti bor.
(Anor)
Bolalar mana shu o’simliklarning tasvirini yoki bargini ko’rsatishlari kerak va h. k. Xuddi shu o’yinni sabzavotlar bilan ham o’tkazish mumkin. Masalan:
Pak-pakana bo’yi bor,Qavat-qavat to’ni bor. (Piyoz)
Qat-qat to’nli, Qarich bo’yli.(Karam )
Yer tagida oltin qoziq,U hammaga bo’lar oziq. (Sabzi)
Bir barmoqcha bo’yi bor, Qizil baxmal to’ni bor(Garmdori)
O’rta guruh.
Ekskursiyaninng nomi: Boqqa maqsadli ekskursiya uyushtirish.
Ekskursiyaning maqsadi: Kuz fasli to’g’risidagi tasavvurlarni shakllantirishni davom ettirish: quyosh charaqlab turibdi, lekin isitmayapti: daraxtlarning barglari turli xil ranglarda: yashil, qizil, sariq, olov rang: meva va urug’lar turli shakl va ranglarda: qushlar uchib ketyapti: barglar to’qilyapti: odamlar to’qilgan barglarni to’playaptilar (ularni yondirish mumkin emas, ularni yerga ko’mish kerak). Bolalarni kuz libosiga burkangan daraxtlarning barglari, urug’lari, mevalariga qarab tanishga o’rgatish. Kuzatish ' mobaynida bolalarni quyidagi badiiy so’zlardan foydalanishga o’rgatish: «qo’g’irchoq», «go’zal», «shox», «malika». Kuzgi manzaraning go’zalligidan baxra olish. O’zaro aloqalarni misollar yordamida ko’rsatish.
Ekskursiyaga t ayyorgarlik: Ekskursiya ishlanmasi, barglardan namunalar, barglarni va urug’larni solish uchun qog’oz xaltacha, mehnat qurollari, o’ynashlari uchun o’yinchoqlar.Kuzatish olib boriladigan ob’ektlar jumlasiga: daraxtlardan - chinor, qayrag’och, tol, eman, akastiya; butalardan - siren, buldanej, jasmin; issiq mamlakatlarga uchib ketadigan qushlardan - qaldirg’och, turna, laylak kiradi.
Ekskursiyaning borishi:
Ekskursiyani yakunlash:
Ekskursiyaning nomi: GULZORGA EKSKURSIYA
Ekskursiyaning maqsadi: Bog’cha maydonchasidagi 4-5 ta gulning nomini bilish, ularning hidi, rangi, shakliga qarab ajrata olish hamda ularning tanasi, barglari, gulbarglarini farqlay bilish.Tabiat go’zalligidan zavqlana olish, bolalarda ularni asrab-avaylash xohishini tarbiyalash.
Ekskursiyaga tayyorgarlik: Mashg’ulot ishlanmasi, gullardan namunalar,
Ekskursiyaning borishi: Tarbiyachi bolalarni bog’cha xovlisidagi gulzor oldiga olib boradi. Bolalarga bir dam diqqat bilan gulzorni tomosha qilishni va u yerda qanday gullar o’sayotganini aytib berishni taklif etadi. Keyin bolalarga shunday savollar bilan murojaat qiladi:
Bolalar hozir yilning qaysi fasli? (Bolalarning javoblari. )
To’g’ri. Hozir bizning o’lkamizda kuz fasli. Ob havo qanday? (Bolalarning javoblari)
To’g’ri. Kuz fasli bo’lishiga qaramay bizda xali issiq, quyosh charaqlab turibdi, shuning uchun gulzorimizda xilma-xil gullar ochilib yotibdi. Aytinglarchi, gulzorimizda qanday gullar ochilib turibdi? (Bolalarning javoblari)
Balli bolalar. Gulzorimizda atirgul, chinnigul, kartoshkagul, sallagular ochilib turibdi. Ammo, ular bir bir xildami? (Bolalarning javoblari)
Tarbiyachi bolalarning javoblarini to’ldiradi, keyin esa atirgulni ko’rsatib, uning nomini so’raydi va atirgul haqidagi suxbatini boshlaydi.
Bolalar mana bu atirgulning tanasi, u juda tikanli. Mana bu nima? (Bargi). Atirgullar qanday rangda bo’ladi?
To’g’ri, atirgullar qizil, sariq, pushti, och sariq rangda bo’ladi. Qaranglar, atirgulning gulbardlari qanday ekan? (To’kilgan barglarini terib bolalarga beradi.)
Tarbiyachi 2-3 dona atirgulni kesib, gulning hidi qandayligini bilish uchun bolalarga hidlashga beradi. Keyin tarbiyachi bolalarning diqqatini kartoshkagulga qaratadi. Bolalar uni ko’radilar va atirgul bilan taqqoslaydilar: tanasi, bargi, guli, gulbagi, rangidagi farqlarni so’z bilan ifodalab, gapirib beradilar.
Tarbiyachi bolalarning gaplarini aniqlashtirib to’ldiradi.
Shunga o’xshash yana 1-2 gulning turini ko’rib chiqadilar.
Endi bolalar, gullarni hidiga qarab aniqlab ko’ramiz. (Biror bolaning ko’zini yumdirib, unga birorta gulni hidlatadi va undan hidlagan gulining nomini so’raydi.)
Ekskursiya oxirida guldasta tayyorlash, shuningdek, gullar haqida topishmoqlar aytib, ekskursiyani tugatish mumkin
Katta guruh
BOQQA MAQSADLI EKSKURSIYA
Bu sayr oltin kuzda bog’ning mevali va manzarali daraxtlar o’sadigan, ochiq, quyoshli kuz belgilari sezilib turadigan kunda o’tkaziladi.(Kichik guruhlardan farqli holatda).
E k s k u r s i ya d a n m a q s a d. Bolalarni kuzning xarakterli belgilari bilan tanishtirish. Bolalarga mevali va manzarali daraxtlar to’g’risida tushuncha berish. Bolalarga mevali va manzarali daraxtlarning nomini aytish, mevali daraxtlarni manzarali daraxtdan farq qilishga o’rgatish hasharotlar va qushlar hayoti haqidagi bilimlarini aniqlash bolalarga kuzpnng bslgilarini bildiruvchi so’zlardan foydalanishni o’rgatish kuzatishlarga qiziqshpni, tabiat go’zalligidan zavqlanish qobiliyatini tarbmyalat.
Ekskursiyaga t a y yo r l a n i sh. Bolalarga bugun ular kuzda bog’ qanday bo’lgani, u erda qantan daraxtlar o’sishini bilib olishlari, daraxtlarshshg mevalari va barglarini terishlari aytiladi. Barg urug’larni solish uchun qog’oz xaltachalar tayerlab ko’yiladi.
E k s k u r s i ya n i n g b o r i sh i. Boqqa kirish bilan tarbiyachi A. Bartoning quyidagi she’riii o’qiydi:
Barg to’kilib, to’kilib,
Tushar g’amgin, shitirlab
Yerni bezab qoplagan,
Sariq, yashil, qizil rang.
Bolalar diqqatini mevali va manzarali daraxtlarning kuzgi go’zal bezagiga jalb qilinadi, ulardan zavqlanish lozim. Tarbiyachi bolalarga o’zlariga tanish mevali daraxtlar — olma, nok, behi, olcha, gilos, olxo’ri, anjir, o’rik va manzarali daraxtlar — chinor, archa, terak, tolni topishni taklif etadi. Bolalar barglarni teradilar, ularni sinchiklab ko’radilar, uning rangi, shakli, katta-kichikligini aytadilar. So’ngra hammalari nok daraxtlariiing oldiga keladilar. Tarbiyachi bolalarni daraxtni tanish, nok daraxtining o’ziga xos belgilarini aytadi. Bolalar olma barglarini topib, uni shaftoli bargi bilan solishtiradilar, ularning shakli va rangini aniqlaydilar.
Tarbiyachi bolalardan bog’da yana qanday mevali va manzarali daraxtlar borligini so’raydi.
Bolalar biroz tinch turib, bog’dagi tovushlarga quloq solishlarini taklif etadi: «Nima eshitilayapti?», «Qushlar sayrayaptimi?». Uchib o’tayotgan qushlarning nomi aytiladi. Barglar tagidan yashirinib olgan qo’ng’izlarni, kapalaklarni axtarish mumkin.
Ekskursiya oxirida bog’ go’zalligidan yana bir zavqlanib, kuz haqidagi quyidagi she’rdan parcha o’qshp mumkin.


Qo’shimcha adabiyot: 1. A.G.Grigoryan “Bolalar bog’chalarida ekologik tarbiya” 36-42-betlar.


Kichik guruhlarda ishlash qoidasi

61. 
    Talabalar ishini bajarish uchun zarur bilim va masalalarga ega bo’lmogi lozim.
    
62. 
    Guruhlarga aniq topshiriqlar berilmog’i lozim.
    
63. 
    Kichik guruh oldiga qo’yilgan topshiriqni bajarish uchun etarli vaqt ajratiladi.
    
64. 
    Guruhlardagi fikrlar chegaralanmaganligi va tazyiqqa uchramasligi haqida ogohlantirilishi zarur.
    
65. 
    Guruh ish natijalarini qanday taqdim etishini aniq bilishlari, ishlab chiqarish ta’limi ustasi ularga yo’riqnoma berishi lozim.
    
66. 
    Nima bo’lganda ham muloqotda bo’ling, bajargan ishini erkin namoyon etish.
    

26. 
    ilova
    

Baholash mezoni va ko‘rsatkichlari

T/r	Nazariy bilimlarni baholash	ball
1	Savollarga to‘liq javob berish, misol dalil keltirish.	5
2	Savollarga noto‘liq javob berish	4
3	Savollarga qisman javob berish	3
4	Savollarga umuman javob bermaslik	2
	Ish va ish joylarini tashkil etish.
6	-Ish va iish joylarini to‘g‘ri tashkil etish, ishlab chiqarish jarayonini amalga oshirishda maqbul ish usullarini qo‘llash va turli ishlarni xatosiz bajarish. -Ishlarni mustaqil rejalashtirish va bajarish.	5
7	-Ishlab chiqarish talimi ustasining ko‘magi bilan. Ish va ish joylarini to‘g‘ri tashkil etish, ishlab chiqarish jarayonini amalga oshirishda maqbul ish usullarini qo‘llash va turli ishlarni xatosiz bajarish. -Ishlarni mustaqil rejalashtirish va bajarish.	4
6	Ish yoki ish joyini tashkil etish ishlab chiqarish jarayonlarini amalga oshirishda maqbul ish usullarini qo‘llash va turli ishlarni xatosiz bajarishda ba’zi xatolikga yo‘l qo‘yganligi ishni etarli darajada rejalashtira olmaganligi va bajara olmasligi.	3
7	Ish yoki ish joyini tashkil etish ma’lum ravishda xatolarga yo‘l qo‘yish va asosiy ish usulini etarli darajada o‘zlashtira olmasligi.-Ishni mustaqil rejalashtira olmasligi va bajara olmasligi.Xavfsizlik texnikasi qoidalariga rioya qilmasligiishlab	2

4-ilova
Baholash mezoni va ko‘rsatkichlari

Guruh	Berilgan topshiriq to‘liq va aniq yoritilishi 0-5 ball	Topshiriqni misollar bilan yoritish 0-5 ball	Guruh a’zolarining faolligini. 0-5 ball	Jami ball
1-gr
2- gr
3- gr

9 – 6 ball – «qoniqarli».
12 – 10 ball – «yaxshi»
15 – 13 ball – «a’lo».
Amaliy topshiriq: . Kichik guruhda bog’ga va sabzavot do’konlarga kichik ekskursiya tashkil еtish va farqlash.
Amaliy topshiriq: O’rta guruhda bog’ga maqsadli ekskursiya tashkil еtish.

5-Ilova
Uyga vazifa


Mavzu: MTMda tabiat burchagi.
Reja:
1. Bolalar bog`chasida tabiat burchagining ta’lim - tarbiyaviy ahamiyati.
2. Tabiat burchagiga qo`yiladigan talablar.
3. Tabiat burchagida jihozlarni to`g`ri joylashtirish.
4. Turli guruhlarda tabiat burchagini to`g`ri tashkil etish.
3-Yangi mavzu bayoni
Bolalar bog’chasida jonli tabiat burchagining bo’lishi, bolalarning tabiat bilan ko’rgazmali va amali tanishtirishning zarur sharoitlaridan biridir. Tabiatburchagidaesabolalaryilbo’yihayvon, o’simliklar oldiga kelishlari va o’simliklarni tarbiyachining topshirig’I asosida uzoq muddat kuzatishlari mumkin. Bu esa bolalar uchun labaratoriya vazifasini o’taydi. Tabiat burchagining ta’limiy ahamyati shundaki, bolalar o’simliklarning nomlari, qismlari, rivojlanish jarayonlarini kuzatadilar. O’simliklarni parvarish qilish uchun sarflanadigan mehnat bilan tanishadilar.
Tabiat burchagining ta’limiy ahamyatini yana quidagicha izohlash mumkin: bolalar hayvonot olami turlari, ko’payishi, tanaqismlari, harakatlanishi, oziqlanishi bilan ham tanishadilar.
Har bir yosh guruhda tashkil etiladigan tabiat burchagida quidagi jihozlar bo’lishi kerak:
1.Gullar;
2.Qushlar;
3.Baliqlar;
4.Hayvonlar;
5.Obi-havo kalendari;
6.Navbatchilik burchagi;
7.Mehnat anjomlari.
Tabiat burchagiga qo’yiladigan talablar.
1.O’simlik yoki hayvon biron-bir aniq tur uchun hos bo’lishi kerak;
2.Tabiat burchagida yashovchilar “beor” ko’p mehnat talab qilmaydigan, ovqat tanlamaydigan, bolalar yoshiga mos bo’lishi kerak;
3.Tabiat burchagida yashovchilar yorqin, jozibador, bolalar diqqatini o’ziga jalb qila oladigan bo’lishi kerak;
4.Bir turdagi o’simlik va hayvonlarni bir necha hili bo’lishi kerak;
5.Tabiat burchagida yashovchilar tamoman havfsiz va bolalar sog’lig’iga hech qanday zarar yetkazmasligi kerak;
6.Tabiat burchagida yashovchi o’simliklar va hayvonlar soni cheklangan va biologik hususiyatlari hisobga olingan holda joylashtirilishi kerak.
Hayvon va o’simliklarni tabiat burchagida saqlash, joylashtirishda birinchi navbatda ularning biologik hususiyatlari hamda ehtiyojlari nazarda tutilishiga e’tibor berish kerak. Masalan, ba’zi bir xona o’simliklari quyosh nurlarini ko’proq talab qiladi, shuning uchun ularni eng yorug' joyga qo'yish lozim. Bundan tashqari, tabiat burchagida hayvonlarni boqishning o’ziga hos hayotiy va biologic tomonlari bo’lib, uni har bir tarbiyachi bilishi zarur.
Turli guruhlarda tabiat burchagini tashkil etish, ya’ni
Kichik guruh.
O’simliklar dunyosi: hitoy atir guli, doimiy gullovchi begoniya, fikus.
Baliqlar: tilla baliq.
Qushlar: konoreyka.
O’rta guruh.
O’simliklar dunyosi: begoniya, reks, fikus, hlorofitum.
Baliqlar: tilla baliq turidan ortiqdum, telesko’p.
Qushlar: konoreyka, taram-taram, to’ti.
Tayyorlov guruh.
O’simliklar dunyosi: amarallist, koleus, fikus, hlorafitum, kaktus.
Baliqlar: 2-3 tur bo’lishi kerak.
Qushlar va mayda sutemizuvchilardan tabiat burchagiga tavsiya etilganlardan istalgancha saqlanishi mumkin.
Xonaki tabiat burchagiga obyekt tanlashda yuqoridagitalablarga rioya qilgan holda ulkan tabiat sharoitni hisobga olish zarur.
Ikkinchi kichik guruhdan bolalar o’simliklarni parvarish qilishga jalb qilinadi. Hayvonlarni bolalar kuzatar ekanlar, ular hayvonlarning chiqaradigan tovushlari, gavda qismlarini bilib oladilar.
O’rta guruhda bolalar predmetlarning hususiyatlarini va sifatlarining xilma-xilligini ko’ra olish malakalarini hosil qilingan bo’ladilar. O’simliklar va hayvonlar haqidagi bilimlari murakkablashadi.
Katta tayyorlov guruhda bolalarning predmetlarini kuzatish, solishtirish, klassifikatsiyalashtirish ko'nikmalari davom ettiriladi. Bunda tashqi tuzilishi, hayot tarzini, yashash muhitiga bog’liqligi haqida elementar bilimlarni shakllantiradi. Bolalar turlimavsumlarda o’simlik va hayvonlar hayotida o’sish va rivojlanishi asosiy davrlarni bildiradi va tanishtiradi.


Foydalangan adabiyotlar: O.Xasanboyeva, H.Jabborova, Z.Nodirova “Tabiat bilan tanishtirish metodikasi” Toshkent-2013, 54-56-bet;
Qo’shimcha adabiyot: M.M.Markovskaya “Bolalr bog’chasida tabiat burchagi” Toshkent-1995 yil. 3-7- betlar.


VIII. Tavsiya etilgan adabiyotlar va saytlar ro’yxati
Asosiy adabiyotlar ro’yxati
1. “O`zbekiston Respublikasining ilk va maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo`yilgan Davlat talablari” Toshkent. O`zRMTV 2018 yil
2.“Ilk qadam” o`quv dasturi. Toshkent. O`zRMTV 2018 yil.
3. O.Hasanboyeva. H.Jabborova. Z.Nodirova. Tabiat bilan tanishtirish metodikasi. T-Cho’lpon Qo’llanma-. 2013y.
4.P. Baratov , A.G’ofurov “Tabiatshunoslik va uni o’qitish metodikasi” Toshkent – 2017 yil.
Qo’shimcha adabiyotlar ro’yxati

1. 
   P.Yusupova. «Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarga ekologik tarbiya bеrish». T.O’qituvchi. Qo’llanma-1995 .
   
2. 
   SH.M.Kamolho’jayev. “Tabiatshunoslik asoslari”. – T.:Cho’lpon Qo’llanma -. 2006.
   
3. 
   H.S. Yo’ldoshev, SH.M.Avazov. “Ekologiya va tabiatni muhofaza qilish asoslari” – T.:”Mehnat” Qo’llanma – 2003.
   
4. 
   “Shaxsga yo`naltirilgan ta’lim”. – T.: 2012.
   
5. 
   I.Xolliyev. A.Ikromov.”Ekologiya” – T.: “Talqin” Qollanma – 2004 yil.
   

Ushbu fanni o`qitishda turli axborot kommunikasiya resurslaridan, hamda boshqa o`quv, ilmiy va uslubiy ma`lumotlar manbalaridan keng foydalaniladi.
Internet saytlari ro`yhati:
1. Kollejning VEB sayti www.toshpedkollej.uz.
2. ZiyoNET. Ta`lim portali.
3. jlmt.uz
Kichik guruhlarda ishlash qoidasi

67. 
    Talabalar ishini bajarish uchun zarur bilim va masalalarga ega bo’lmogi lozim.
    
68. 
    Guruhlarga aniq topshiriqlar berilmog’i lozim.
    
69. 
    Kichik guruh oldiga qo’yilgan topshiriqni bajarish uchun etarli vaqt ajratiladi.
    
70. 
    Guruhlardagi fikrlar chegaralanmaganligi va tazyiqqa uchramasligi haqida ogohlantirilishi zarur.
    
71. 
    Guruh ish natijalarini qanday taqdim etishini aniq bilishlari, ishlab chiqarish ta’limi ustasi ularga yo’riqnoma berishi lozim.
    
72. 
    Nima bo’lganda ham muloqotda bo’ling, bajargan ishini erkin namoyon etish.
    

27. 
    ilova
    

Baholash mezoni va ko‘rsatkichlari

T/r	Nazariy bilimlarni baholash	ball
1	Savollarga to‘liq javob berish, misol dalil keltirish.	5
2	Savollarga noto‘liq javob berish	4
3	Savollarga qisman javob berish	3
4	Savollarga umuman javob bermaslik	2
	Ish va ish joylarini tashkil etish.
6	-Ish va iish joylarini to‘g‘ri tashkil etish, ishlab chiqarish jarayonini amalga oshirishda maqbul ish usullarini qo‘llash va turli ishlarni xatosiz bajarish. -Ishlarni mustaqil rejalashtirish va bajarish.	5
7	-Ishlab chiqarish talimi ustasining ko‘magi bilan. Ish va ish joylarini to‘g‘ri tashkil etish, ishlab chiqarish jarayonini amalga oshirishda maqbul ish usullarini qo‘llash va turli ishlarni xatosiz bajarish. -Ishlarni mustaqil rejalashtirish va bajarish.	4
6	Ish yoki ish joyini tashkil etish ishlab chiqarish jarayonlarini amalga oshirishda maqbul ish usullarini qo‘llash va turli ishlarni xatosiz bajarishda ba’zi xatolikga yo‘l qo‘yganligi ishni etarli darajada rejalashtira olmaganligi va bajara olmasligi.	3
7	Ish yoki ish joyini tashkil etish ma’lum ravishda xatolarga yo‘l qo‘yish va asosiy ish usulini etarli darajada o‘zlashtira olmasligi.-Ishni mustaqil rejalashtira olmasligi va bajara olmasligi.Xavfsizlik texnikasi qoidalariga rioya qilmasligiishlab	2

4-ilova
Baholash mezoni va ko‘rsatkichlari

Guruh	Berilgan topshiriq to‘liq va aniq yoritilishi 0-5 ball	Topshiriqni misollar bilan yoritish 0-5 ball	Guruh a’zolarining faolligini. 0-5 ball	Jami ball
1-gr
2- gr
3- gr

9 – 6 ball – «qoniqarli».
12 – 10 ball – «yaxshi»
15 – 13 ball – «a’lo».
Amaliy topshiriq: Bolalar bog`chasida tabiat burchagining ta’lim - tarbiyaviy ahamiyati.
Amaliy topshiriq: Tabiat burchagiga qo`yiladigan talablar.

5-Ilova
Uyga vazifa

1