Ta s d I qlay m an

Ilmiy grafika. Ilmiy izlanishlar va ulaming natijalarini tasvirlash uchun.

Tijorat grafikasi. Iqtisodiy ko‗rsatkichlar va jarayonlami yaqqol ko‗rsata bilish uchun xizmat qiladi.

Konstruktorlik grafikasi. Iqtisodiyot, texnika, qurilish va boshqa sohalarda loyihalash ishlarini osonlashtirish, yaxshilash, jadallashtirish va avtomatlashtirishni ta‘minlaydi.

Illyustrativ grafika. Xizmat ko‗rsatishning turli sohalarida bezatish ishlarida foydalaniladi.

Badiiy grafika. San‘at asarlarini yaratishda keng qo‗llaniladi.

Har bir pikselning rangi qizil, yashil va ko‗k ranglaming turli nisbatdagi aralashmasidir.


Mavzu: Rastrli va vektorli grafiklarning dasturiy ta`minoti
Reja:

1. 
   Rastrli grafika
   

2. 
   Vektorli grafika
   

3. 
   Rastrli va vektorli
   

Kompyuter grafikasi uch turga bo‘linadi: rastli grafika, vektorli grafika va fraktal grafika. Ular bir-biridan monitor ekranida tasvirlanishi va qog‘ozda bosib chiqarilishi bilan farqlanadi.

Rastli grafika. Rastli grafikada tasvir nuqtalar (kog‘ozda), piksellar (nuqtalar ekranda shunday deb ataladi) yordamida hosil qilinadi. Tabiiyki, nuqtalar soni qancha ko‘p bo‘lsa (ular zich qilib joylashtirilsa), unga asoslangan rasm, shakl, grafik va hokazolar shuncha aniq ko‘rinib turadi. Shu munosabat bilan ekranning ruxsat etish qobiliyati tushunchasi kiritilgan bo‘lib, unda gorizontal va vertikal yo‘nalishlardagi nuqtalar soni muhim ahamiyatga ega va u ekranning ruxsat etish imkoniyati deyiladi. Odatda, bunday ko‘rsatkich 640x480, 800x600, 1024x768 yoki bulardan yuqori piksellarda beriladi. Tasvir o‘lchovi ruxsat etish qobiliyati bilan bog‘liqdir. Bu parametr dpi(dots per inch-nuqtalar soni zichligi) bilan o‘lchanadi. Ekran dioganali 15 dyuymli (1dyuym=2,54 sm) monitorda tasvir o‘lchovi 28x21 sm ni tashkil qiladi. Buni hisobga olsak, 800x600 pikselli monitor ekranining tasvirlash qobiliyati 72 dpi ga teng bo‘ladi. Demak, kompyuter xotirasidagi rangli tasvir ko‘p joy olinishini tushunish qiyin emas. Misol uchun 10x15 sm li rasm taxminan 1000x1500 piksellardan iborat bo‘ladi. Agar har bir rangli nuqtani tasvirlash uchun 3 bayt xotira ishlatilishini hisobga olsak, bitta o‘rtacha kattalikdagi rasmning o‘zi xotirada taxminan 4 mln. bayt joyni egallaydi. Bunday ma`lumot, xususan, Internet sahifalarini yaratishda e`tiborga olinishi zarur. Shuning uchun ham hozirgi kunda yaxshi multimedia dasturlarini, videorolikni yaratish uchun operativ xotirasi 128 Mbaytdan kam bo‘lmagan va mos ravishda, tezligi katta bo‘lgan kompyuterlardan foydalanish maqsadga muvofiq. Demak ,rastli grafika bilan ishlash uchun yuqori unumli kompyuter talab qilinadi.

Rastli grafikaning kamchiligi sifatida shuni aytish mumkinki, tasvirni mashtablashtirish (kattalashtirish, kichiklashtirish) jarayoni natijasida nuqtalar o‘lchovi kattalashishi bilan tasvir aniqligi yomonlashishi mumkin va hatto, tasvir tanib bo‘lmaydigan darajada o‘zgarishi mumkin.

Rastli grafika elektron (multimedia) va matbaa nashrlarida keng qo‘llaniladi. Nashrlarda turli illyustratciyalarni yaratishda, odatda, skaner orqali olingan raqamli foto yoki videokamera (hozirda bunday fotoapparat va videokameralar keng tarqalgan) yoki rassom, loyihachi tomonidan tayyor-langan tasvirlardan foydalaniladi. Shuning uchun ham rastli grafikada tahrir qiluvchi dastur vositalaridan keng foydalaniladi. Bu dasturlar, odatda, tasvirlarning aniqroq ko‘rinishda bo‘lishini ta`minlaydi.


Vektorli grafika. Vektorli grafikada tasvirning asosiy elementi sifatida chiziq qaraladi.
Chiziq sifatida to‘g‘ri chiziq yoki egri chiziq olinishi mumkin. Rastli grafikada bunday chiziqlar nuqtalar (piksellar) yordamida yaratilsa, vektorli grafikada esa tasvirlarni yaratishda nuqtaga nisbatan umumiyroq bo‘lgan chiziqlardan foydalaniladi va shuning hisobiga tasvirlar aniqroq ko‘rinishga bo‘ladi.

Vektorli grafikaning afzallik tomoni tasvirning xotirada kamroq joy olishidir, chunki bu holda xotirada joy chiziq o‘lchoviga bog‘liq bo‘lmagan ravishda bo‘ladi. Buning sababi xotirada chiziqning o‘zi emas balki uni ifodalovchi formula yoki parametrlar saqlanishidadir. Vektor grafikaning ixtiyoriy tasviri chiziqlardan tashkil topadi va oddiy chiziqlardan murakkablari hosil qilinadi. Ko‘pincha vektorli grafikani ob`ektga mo‘ljallangan grafika deyish mumkin. Chunki bunda, masalan, uchburchak hosil qilish uchun 3 ta chiziq (kesma)dan foydalanilsa, piramida hosil qilish uchun uni uchburchakdan foydalanibgina hosil qilish mumkin. Vektorli grafikani hisoblanadigan grafika deb ham atash mumkin, chunki tasvirni (ob`ektni) ekranga chiqarishdan avval uning koordinatalari hisoblanadi va mos nuqtalar hosil qilinadi. Vektorli grafikaning matematik asosini geometrik figuralarning xosslarini o‘rganish tashkil etadi. Ma`lumki, nuqta tekislikda 2 ta (x,y) koordinatasi bilan, to‘g‘ri chiziq uning kanonik ko‘rinishi y=kx+b (bunda k va b ixtiyoriy sonlar) da, kesma esa mos ravishda boshlang‘ich va oxirgi nuqtasini berish bilan tasvirlanadi. Egri chiziqlar ham mos ravishda o‘z tenglamalariga ega.

Vektorli grafika asosan illyustratciyalar yaratish uchun yo‘naltirilgandir. Vektorli grafika reklama agentliklarida, loyixalash byurolarida, nashriyotlarida va boshqa joylarda keng qo‘llaniladi.

Vektorli grafika bilan ishlaydigan dasturlarga misol sifatida Adobe Illustrator 7.0, Macromedia Freehand 8.0 va Corel Draw 5.0 larni keltirish mumkin. Kompyuter grafikasidan foydalanishning asosiy qoidalari va qo‘llash sohalari. Kompyuter grafikasi qo‘llaniladigan asosiy sohalarni ko‘rsatib o‘tamiz: Grafiklarni chizish;

• 
  Kartografiya-geografik, tabiiy yoki iqtisodiy hodisalarni o‘zaro chegaradosh mamlakatlar, viloyatlar, o‘lkalarnining aniq xaritasini tasvirlash;
  
• 
  Chizmachilik va konstruktorlik ishlarini avtomatlashtirish;
  
• 
  Modellashtirish va multiplikatciya;
  
• 
  Turli texnologik jarayonlarni boshqarish – hayotiy masalalarni interaktiv rejimda namoyish etish. Texnologik jarayonni eng kerakli nuqtalariga o‘rnatilgan dastlabki axborot manbai bo‘lgan o‘lchagichlardan kelayotgan axborotlar qiymatini vizual idrok qilish;
  
• 
  Kantcelyariya ishlarini avtomatlashtirish va chop etishni elektron usuli;
  
• 
  Reklama va san`at - qandaydir fikrni ifodalash va estetik yoqimli tasvirlar orqali jamoani diqqatini tortish.
  

• 
  Mavzu: PhotoShop - rastrli grafik muharririda ishlash asoslari
  
• 
  Reja:
  
• 
  1. PhotoShop - rastrli grafik muharririda ishlash asoslari
  
• 
  2. Adobe Photoshop dasturining menyular qatori va uskunalar paneli bilan ishlash
  
• 
  3. Adobe Photoshop dasturida matnlar va grafik obyektlar bilan ishlash
  
• 
  Rastrli grafikani, masalan, fotosuratlarni, tahrirlash ko‗p uchraydigan amal. Fotosuratlarni olish paytida yo‗l qo‗yilgan xatoliklarni tuzatish, mavjud fotosuratlardan yangisini montaj qilish, fotosuratlardagi ortiqcha narsalarni olib tashlash, fotosuratlarning muammoli joylarini boshqa qismi bilan almashtirish mumkin. Fotosuratga jilo berish, fotosuratga turli filtrlarni qo‗llab ularni yangi ko‗rinishga o‗tkazish, fotosuratlarga matn qo‗shish, fotosuratlarni boshqa sirtlarga, masalan, ko‗za sirtiga o‗tkazish uchun shaklini o‗zgartirish bu amallardan ba‘zilari xolos.
  
• 
  Fotograflarning ishini osonlashtirish uchun qator dasturlar ishlab chiqilgan. Ular orasida eng mashhuri Adobe kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan va qo‗llab- quvvatlanadigan Photoshop dasturidir. Uning dastlabki versiyasi 1990-yilda yaratilgan bo‗lib, hozirgi paytgacha yigirmaga yaqin versiyalari sotuvga chiqarilgan.
  
• 
  Ulardan dastlabki yettitasi Adobe PhotoShop 1, 2, ..., 7 nomlari bilan sotuvga chiqarilgan. 2007-yildan boshlab Adobe PhotoShop CS 1, 2, ..., 7 versiyalari ishlab chiqilgan. 2013-yildan boshlab yangi versiyalar Adobe PhotoShop CC deb atala boshladi. Ularning versiya nomerlari sifatida ishlab chiqilgan yillari qo‗yila boshladi. Hozirgi paytda bu dasturning eng yangi versiyasi Adope PhotoShop CC 2018 hisoblanadi.
  
• 
  Bu dasturlardan dastlabkilari asosan yakka holda ishlagan bo‗lsa, ikkinchi guruhida Adobe kompaniyasining boshqa mahsulotlari bilan birga ishlash, ular bilan ma‘lumot almashish imkoniyatlari paydo bo‗ldi. Oxirgi guruhga tegishlilarida esa intemetda saqlangan tasvirlarni bir paytda turli operatsion tizimlarda ishlaydigan turli kompyuterlar, planshetlar va telefonlardan bir paytda foydalangan holda qayta ishlash imkoniyatlari yaratildi.
  
• 
  Photoshop dasturining interfeysi quyidagi qismlardan iborat: 1) sarlavha satri va asosiy menyu; 2) parametrlar paneli; 3) uskunalar paneli; 4) palitralar sohasi; 5) ishchi soha; 6) holat satri
  


















• 
  Asosiy menyuning quyidagi bo‗limlari mavjud:
  
• 
  1) Файл (Fayl) - tasvirlar saqlanadigan fayllar ustida amallar; 2) Редактирование (Tahrirlash) - tasvirlarni tahrirlash amallari; 3) Изображение (Tasvir) - tasvirning umumiy parametrlarini o‗zgartirish; 4) Слои (Qatlam) - tasvir qatlamlari bilan ishlash; 5) Шрифты (Shrift) - shriftlar bilan ishlash; 6) Выделение (Ajratma) - tasvir bo‗lagini ajratish va ajratmalar bilan ishlash; 7) Фильтр (Filtr) - tasvimi butunlay yoki qisman o‗zgartirish uchun xizmat qiladigan maxsus effektlami qo‗llash uchun ishlatiladi; 8) 3D (Uch o‗lchamli) - uch o‗lchamli obyektlar bilan ishlash; 9) Просмотр (Ko‗rish) - ilovaning tashqi ko‗rinishi va undagi boshqarish obyektlarini ko‗rsatish uchun xizmat qila- di; 10) Окно (Oyna) - ilova oynalarini, birinchi navbatda, ilova palitralarini boshqarish uchun xizmat qiladi; 11) Справка (Ma‘lumot) - turli yordamlami chaqirish uchun ishlatiladi.
  



Mavzu: CorelDraw - vektorli grafik muxarririda ishlash asoslari Reja:

1. 
   CorelDraw - vektorli grafik muxarririda ishlash asoslari
   
2. 
   Corel Draw dasturida kontur parametrlari 3.«Uskunalar paneli» quyidagi uskunаlardan iborat
   

Corel Draw dasturining asosiy texnologik usuli - bu ob’ektlar bilan ishlash. Ob’ekt deb-ustida xil ishlarni bajarish imkonini bеruvchi tushunchaga аytilаdi. Foydalanuvchi ob’ektlar ishlash jarayonida ular ustida turli ishlarni bajarishga to’g’ri keladi. Ob’ektlar bilan quyidagi ishlarni bajarish mumkin:

• 
  Belgilash
  
• 
  O’chirish
  
• 
  Nusxa olish va nusxani qo’yish.
  
• 
  Bir nechta ob’ektlarni belgilash
  
• 
  Kattalashtirish va kichraytirish.
  
• 
  Ob’ektni siljitish.
  
• 
  Belgilashni olib tashlash.
  

Yuqorida ko’rsatib o’tilgan ishlarni bajarishning bir nechta usullari mavjud. Ob’ektlarni yaratish uchun ekranning chap burchagida joylashgan Uskunalar paneli»dan foydalaniladi.
Hujjatga qo’yilgan ob’ektni belgilash uchun shu ob’ekt ustiga sichqoncha ko’rsatkichi olib borilib chap tugmasi bir marta bosiladi. Natijada ob’ekt belgilanаdi. Ya’ni rasmda ko’rсаtilganидек 8та markerga оlinаdi. Bu usul yordamida ixtiyoriy ob’ektlarni belgilash mumkin. Shu joyda bir narsani eslatib o’tish joizki, kerak bo’lsa boshqa dasturlardan ham ob’ektlarni qo’yish mumkin. Belgilangan ob’ektni o’chirish uchun esa klaviaturada «Delete» tugmasi bosiladi. Shu joyda bir narsani eslatib o’tish joizki, kerak bo’lsa boshqa dasturlardan ham ob’ektlarni qo’yish mumkin.
Belgilangan ob’ektdan nusxa olish uchun esa Edit-Copy amallari bajarilаdi. Natijada shu ob’ektdan nusxa оlinаdi. Nusxasini qo’yish uchun esa Edit-Paste amallari bajarilаdi, yoki belgilangan ob’ektdan boshqa usul yordamida ham nusxa olish mumkin, ya’ni Edit-Dublikate amallari bajarilса kifoya.

belgilangan ob’ektlar ustiga sichqoncha ko’rsatkichi

olib borilib chap tugma bir marta bosiladi. Natijada rasmda ko’rсаtilgan xolat vujudga keladi.
Qo’yidagi rasmmda ko’rinib turilganidеk Маrkеrlar boshqa ko’rinishni oladi. Ular ustiga sichqoncha ko’rsatkichi olib borilib chap tugmasi bosiq turilgan holda ob’ektlarni xoxlagan buрchakkа bupish imkoniyati bo’ladi. Belgilashni olib tashlash uchun klaviaturada Ctrl tugmasi bosilsa kifoya. Shuni aloxida tа’kidlab o’tish joizki, ob’ektlar belgilanganda qo’shimcha uskunalar qatori paydo bo’ladi. Bu qurollar yordamida ob’ektlarni kattaligini o’zgartirish, boshqa ob’ektlarga nisbatan joylashiш xolatlarini, burchaк ko’rinishlarini ham o’rnatish mumkin.

Uskunalar

Ob’ektlar yaratilgandan so’ng, chegaralarga va ichki qismiga rang berish mumkin. Bu ishlarni xil usullar yordamida bajarish mumkin. Ob’ektning chegaraga va ichki qismiga rang berish uchun Corel Draw oynasining o’ng qismida joylashgan ranglar palitrasidan foydalanish mumkin.

Ranglar paletrasi

Ob’ekt belgilanib kerakli rang ustiga sichqoncha ko’rsatkichi olib borilib chap tugma bir marta bosiladi, natijada ob’ektning ichki qismi kerakli rangni oladi, tashqi chegaraga rang berish uchun esa yuqoridagi ishlar bajarilаdi, faqatgina chap tugma o’rniga o’ng bosiladi.

Rangdan tashqari ob’ektlarga xil fonlar berish mumkin. Buning uchun Corel Draw oynasida qo’shimcha oynani hosil qilish kerak-Objekt Properties oynasini. (bu oynani quyidagicha hosil qilish mumkin: Ob’ekt ustiga sichqoncha ko’rsatkichi olib borilib, o’ng tugmasi bosiladi, chiqqаn buyruqlar ichidan-Properties buyrug’i tanlanadi).


Objekt Properties
- Objekt Properties oynasida mavjud bo’lgan tugma, bu tugma yordamida ob’ektlar ichki qismiga fon berish mumkin. Bu tugma bosilgandan so’ng, qo’shimcha tugmalar hosil bo’ladi:
Uniform fill - ob’ektlarga bir хil rang berish imkonini beradi.
Fountain fill - ob’ektlarga ikki turdagi ranglar, va ranglar shtrixovkalarini beradi.
Pattern fill - har xil ko’rinishdagi tayyor fonlarni tanlash imkonini beradi.


Texture fill - har xil ko’rinishdagi tayyor fonlarni tanlash imkonini beradi.