T. X. Boltayev, Q. Raxmonov, O. M. Akbarov geoaxborot tizimining ilmiy asoslari o’quv qo'llanma Toshkent 2019

 
GPS va GNSS qurilmalarida SK-42 ning parametrlari 
Parametr
lari 
Qiymati 
Yaxlit 
qiymati 
Tavsifi 
∆
X
 
23,92
 
+24
 
X
 oʻqi boʻylab ellipsoidning 
siljishi 
∆
Y
 
-141,27
 
-141
 
Y
 oʻqi boʻylab ellipsoidning 
siljishi 
∆
Z
 
-80,9
 
-81
 
Z
 oʻqi boʻylab ellipsoidning 
siljishi 
∆
A
 
-108
 
–108
 
WGS-84 va Krasovskiy 
ellipsoidlari katta oʻqlari 
orasidagi farq  
∆
F
 
+0,004808
 
+0,004808
 
WGS-84 va Krasovskiy 
ellipsoidlari siqilish 
qiymatlarining farqi  
(f
1
-f
2
)*10000  
 
 

---

 
Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari
 
 
 
55 
 
Nazorat savollari 
1.
 
Datumni tushuntirib bering. 
2.
 
Gorizontal datum nima? 
3.
 
Vertikal datum nima? 
4.
 
Datum siljishi nima? 
5.
 
Geografik va proyeksiya koordinata sistemalari orasidagi farq nimada? 
6.
 
WGS-84 va SK-42 orasida qanday farq mavjud? 
7.
 
Oʻzbekistonda qaysi koordinata sistemasi qoʻllaniladi? 
8.
 
Geomarkazlashgan datum tushunchasiga ta’rif bering. 
9.
 
Oʻzbekiston  uchun  WGS-84  va  SK-42  ning  taqqoslash  parametrlari 
qanday? 
10.
 
Koordinatalarni transformatsiyalash nima? 

---

 
Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari
 
 
 
56 
 
3-bob.
 
FAZOVIY MA’LUMOTLAR VA ULARNING ILMIY ASOSLARI 
3.1.
 
Geoaxborot tizimida ma’lumotlar tushunchasi 
Qadimdan kishilar geografik  ma’lumotlarni turli xil usullar bilan koʻrsatib 
kelishgan va zamon oʻtishi bilan geografik ma’lumotlarni tasvrilash usullari ham 
takomillashib borgan.  Geografik ma’lumotlarni tasvirlash usullaridan birinchilari 
bu  joy  toʻgʻrisidagi  ma’lumotlarni  kartada  tasvirlash  boʻlgan.  Keyinchalik  esa 
kartalarga  shartli  belgilar  va  koordinatalarni  kirita  boshlashgan.  Agar  dastlabki 
kartalar qoʻl yordamida chizilgan va kiritilgan hamda shartli belgilar oʻsha oʻzlari 
yashab turgan jamiyat miqyosida foydalanishga moʻljallangan boʻlsa, keyinchalik 
qoʻlda  emas,  balki bosma  uskunalarda  va  shartli belgilar  ham  oʻzaro kelishilgan 
holda umumjahon miqyosida qoʻllanila boshlangan.  
Shu oʻrinda ma’lumot va axborot tushunchalariga ham toʻxtalib oʻtishimiz 
zarur,  chunki  bu  ikki  tushuncha  bir-biriga  yaqin  boʻlganligi  va  koʻpincha  birga 
qoʻllanilganligi sababli chalkashlikka olib kelishi mumkin.