T. X. Boltayev, Q. Raxmonov, O. M. Akbarov geoaxborot tizimining ilmiy asoslari o’quv qo'llanma Toshkent 2019

5.8.
 
Kartografik ma’lumotlarni generalizatsiyalash 
GATda  turli  xil  geografik  ma’lumotlar  boʻlishi  turli  toifadagi 
foydalanuvchilar  boʻlishiga  olib  keldi.  Bu  foydalanuvchilar  foydalanish 
maqsadiga  koʻra  ma’lumotlarni  turli  xil  koʻrinish,  format  va  umumlashgan  yoki 
yanada batafsilroq tarzda olishni istashadi. Generalizatsiya tushunchasi mana shu 
maqsadlarni amalga oshirish uchun paydo boʻlgan. Bu soʻzni oʻzbekchaga tarjima 
qiladigan  boʻlsak, 
umumlashtirish
  degan  ma’no  kelib  chiqadi.  Foydalanuvchilar 
maqsadlariga  misol  keltiradigan  boʻlsak,  masalan,  sayyohlar  odatda  kartada 
tarixiy  joylar,  aniq  manzillar,  turli  xizmat  koʻrsatish  joylari  kabi  belgilarni 
izlashadi.  Ular  uchun  batafsil  ma’lumot  yoki  yoʻlning  aniq  koʻrinishi,  bino  va 
inshootning  aniq  arxitekturasi  mutlaqo  qiziq  emas.  Shuning  uchun  GATda 
raqamli  kartalar  ustidan  generalizatsiya  operatsiyasi  amalga  oshiriladi  va  bunda 
talab  qilinayotgan  ma’lumot  foydalanuvchi  hamda  uning  talabi  hisobga  olinib 
bajariladi. Yanada soddaroq tushuntiradigan boʻlsak, masalan, biror-bir manzilga 
olib  boruvchi  yoʻl  toʻgʻri  boʻlmasdan,  har  xil  burilishlar  va  egri  chiziq 
koʻrinishida  boʻlishi  mumkin.  Lekin  haydovchilarni  kartada  bu  yoʻlning  batafsil 
shakli  emas,  balki  qaysi  yoʻl  eng  qisqaligi  va  yetkazib  borish  imkoniyati 
qiziqtiradi.  Shunday  paytlarda  bunday  egri  chiziqlar  toʻgʻri  chiziqlar  shakliga 
keltirilib  soddalashtiriladi.  Bu  soddalashtirish  foydalanuvchi  uchun  muhim 
ahamiyatga  ega  boʻlmaydi  (5.19-rasm).  Sizda:  “Demak,  raqamli  kartada  barcha 

---