T. X. Boltayev, Q. Raxmonov, O. M. Akbarov geoaxborot tizimining ilmiy asoslari o’quv qo'llanma Toshkent 2019

Geoaxborot tizimining ilmiy asoslari
 
 
 
156 
 
Kartografik  axborotlarni  tasvirlash  qoidalari  obyektlarning  uzoq-yaqin 
joylashuviga  qarab  masshtablarda  koʻrsatiladi  va  shartli  belgilarga  koʻra 
belgilanadi.  Bu  qoida  shartli  belgilar  tizimi  va  shu  bilan  birga  raqamli 
topokartalarni yaratish usullari va texnik vositalari asosida ishlab chiqilgan.  
Raqamli  tasvirlashning  eng  koʻp  ishlatiladiganlari  bu  obyekt  kodi,  metrik 
tasvirlanishi, 
obyektning 
topokartada 
ayni 
masshtabda 
joylashganligi 
xarakteristikasi va koʻpincha obyektning semantikasidir.  
Obyektni metrik tasvirlash ikki xil vazifani bajaradi: 

 
obyektning fazoviy holatini joylashtirish (
fixings
); 

 
qoʻshimcha  axborot  bilan  ta’minlash  (masalan,  suv  ayri  chizigʻini 
relyeflarda koʻrsatish). 
Obyektlar xarakteriga koʻra quyidagicha tasvirlanadi: 

 
diskret obyekt – bir nuqtali; 

 
shartli-chiziqli obyekt – ikki nuqtali; 

 
chiziqli va maydonli obyekt – koordinatalariga koʻra; maydonli obyektda 
oxirgi nuqta oʻz oʻrnida birinchi boʻlib ham keladi. 
Chiziqli obyektlar ham berilgan yoʻnalishiga qarab ikki guruhga boʻlinadi: 

 
toʻgʻri va har qanday yoʻnalishda (masalan, yoʻl); 

 
faqat  balandlikni  yoki  relyefni  tasvirlaydigan  (masalan  gorizontallar,  suv 
ayri  chiziqlari va boshq.). 
Skaner
 
(
scanner
) 
–  bosma  yoki  qattiq  koʻrinishdagi  oddiy 
mediama’lumotni  kompyuter  xotirasiga  avtomatik  tarzda  kiritish  uchun  raqamli 
rastr  formatga  oʻtkazuvchi  qurilma  hisoblanadi.  Skanerning  ishlash  tamoyili 
berilgan oddiy formatdagi ma’lumotga nur joʻnatib, oʻsha nurni yana oʻzida qayta 
olishiga asoslangan. Qaytarilayotgan nur skaner turiga qarab oq-qora (1 bit) yoki 
rangli (8,16,32 bit) koʻrinishda qabul qilinishi mumkin.